Mnich

Mnich (słow. Mních, niem. Mönch, węg. Barát) – szczyt o wysokości 2068 m n.p.m. położony w polskich Tatrach Wysokich, w Dolinie Rybiego Potoku, powyżej południowo-zachodniego brzegu Morskiego Oka. Obok Mięguszowieckich Szczytów stanowi drugi charakterystyczny element otoczenia tego jeziora.

Słynna północno-wschodnia ściana turni, którą prowadzą jedne z najtrudniejszych dróg wspinaczkowych w Tatrach, opada prawie pionowo 250 m. Najłatwiejsza (choć też wspinaczkowa) droga „przez płytę” wiedzie od zachodu od strony Doliny za Mnichem.

Mnich (słow. Mních, niem. Mönch, węg. Barát) – szczyt o wysokości 2068 m n.p.m. położony w polskich Tatrach Wysokich, w Dolinie Rybiego Potoku, powyżej południowo-zachodniego brzegu Morskiego Oka. Obok Mięguszowieckich Szczytów stanowi drugi charakterystyczny element otoczenia tego jeziora.

Słynna północno-wschodnia ściana turni, którą prowadzą jedne z najtrudniejszych dróg wspinaczkowych w Tatrach, opada prawie pionowo 250 m. Najłatwiejsza (choć też wspinaczkowa) droga „przez płytę” wiedzie od zachodu od strony Doliny za Mnichem.

Topografia

Masyw Mnicha położony jest w górnych piętrach Doliny Rybiego Potoku, pomiędzy Doliną za Mnichem od strony północno-wschodniej a Mnichowym Żlebem, oddzielającym go na południowym wschodzie od masywu Cubryny i Mięguszowieckich Szczytów. Składa się z trzech głównych wzniesień: Mnicha, Mniszka (ok. 2045 m) i Ministranta. W ścianach Ministranta znajduje się największy w Tatrach okap, wierzchołek ten widoczny jest natomiast jedynie od strony północno-wschodniej. Z Mnichową Kopą łączy Mnicha ledwo widoczny grzbiet o charakterze trawiasto-piarżystym. Od strony zachodniej droga na Mnicha jest łagodniejsza i prowadzi przez skalno-trawiasty taras, Mnichowe Plecy.

Sama turnia ma dwa położone blisko siebie wierzchołki, z których nieco wyższy (główny) jest wierzchołek północno-wschodni utworzony z wielkiego, pochyłego, skalnego bloku. Z bocznego (południowo-zachodniego) wierzchołka na południowy zachód opada skalisty uskok o wysokości kilkunastu metrów. W tej jedynej grani znajduje się Wyżnia Mnichowa Przełączka (ok. 2035 m), oddzielająca Mnicha od Mniszka. Mniszek od Mnichowej Kopy jest z kolei oddzielony Niżnią Mnichową Przełączką (ok. 2025 m) – szerokim siodłem połączonym z Mniszkiem niewyraźnymi garbami skalnymi. Z przełęczy tej opada potężny Mnichowy Żleb, powstały na linii strefy nieciągłości tektonicznej pomiędzy masywami Mnicha i Mięguszowieckich Szczytów. Ministrant położony jest także w obrębie Niżniej Mnichowej Przełączki.

Za Mnichową Kopą grań Mnicha ginie w Mnichowym Piargu opadającym do Doliny za Mnichem. We wschodnich ścianach Mnicha na wysokości 1900 m znajduje się jaskinia, Studnia w Mnichu.

W okolicach Morskiego Oka znajdują się jeszcze trzy inne szczyty o podobnej nazwie: Zadni Mnich, Żabi Mnich i Roztocki Mnich.

Historia zdobycia

Pierwszego wejścia na szczyt dokonali Jan Gwalbert Pawlikowski i Maciej Sieczka (przewodnik) w roku 1879 lub 1880 i data ta jest niekiedy uznawana za dzień narodzin polskiego taternictwa. Pierwsze zimowe wejście należy do Henryka Bednarskiego, Jerzego Cybulskiego, Walerego Goetla, Józefa Lesieckiego, Leona Lorii i Stanisława Zdyba i miało miejsce 6 marca 1910 r.

Najprostsza droga na wierzchołek prowadzi od zachodu z Doliny za Mnichem „przez płytę”. Najtrudniejsze są drogi biegnące ścianą północno-wschodnią, zwaną również wschodnią, widoczną najlepiej od strony Morskiego Oka.

Po raz pierwszy wschodnią ścianę (z obejściem niektórych miejsc) pokonali w 1942 Czesław Łapiński i Kazimierz Paszucha przy użyciu techniki sztucznych ułatwień. Słynna i bardzo trudna droga ścianą północno-wschodnią (tzw. „wariant R”) została pokonana przy użyciu nitowania (wiercenia w ścianie dodatkowych otworów i osadzania w nich metalowych nitów) w 1955 roku przez Jana Długosza i Andrzeja Pietscha. Jej przejście klasyczne przez Piotra Dawidowicza i Michała Waydę miało miejsce dopiero w 1991 roku. Na początku XXI wieku poprowadzono na Mnichu kolejne, jeszcze trudniejsze drogi. Choć początkowo Mnicha uważano za szczyt niedostępny, później za jeden z najtrudniej w Tatrach dostępnych, dziś wśród taterników należy do najpopularniejszych celów wspinaczkowych. Kilka z łatwiejszych dróg (Przez płytę, Klasyczna, Orłowskiego) często pełni funkcję dróg kursowych.

Podczas II wojny światowej, w 1941 roku, hitlerowcy umieścili na widocznej znad Morskiego Oka ścianie Mnicha drewnianą swastykę. Polscy taternicy, Łapiński i Paszucha, nocą obluzowali mocowanie. Podczas wichury znak mający świadczyć o panowaniu Niemców nad Tatrami spadł.

Mnich w kulturze

Zarys góry jest symbolem umieszczonym na odznakach przewodników tatrzańskich. Sylwetka tego szczytu jest charakterystycznym elementem panoramy Tatr Wysokich. Kształtem przypomina postać siedzącego mnicha w kapturze. Z górą tą wiążą się ludowe podania o wędrującym po Tatrach mnichu. Po raz pierwszy nazwę Mnicha zapisał w 1721 roku Gabriel Rzączyński: (...) Eminent rupes eidem Oculo Maris impendentes, quae a longinquo aspicientibus, Monachum sedentem exprimunt; ideoq; cognomen obtinent Monachi, Mnich Skała idiomate patrio. (...).

Szczyt opisywany był również przez poetów (m.in. w Sobótce Seweryna Goszczyńskiego czy w wierszach Kazimierza Jaworskiego), występował też w filmach (np. Prowokator Krzysztofa Langa z 1995 r.). Wejście na Mnicha drogą Długosza i Pietscha zostało ukazane w filmie krótkometrażowym Wariant R w reżyserii Sergiusza Sprudina w marcu 1961 roku. W 2008 r. kręcone były tu zdjęcia do filmu Deklaracja nieśmiertelności przedstawiającego sylwetkę Piotra Korczaka, autora wielu przejść na tej górze, będącego jednym z „Kustoszy Mnicha”.

Fragment wiersza pt. Mnich Kazimierza Andrzeja Jaworskiego (1928):