Zamek Książąt Oleśnickich w Oleśnicy – renesansowa budowla w Oleśnicy, wzniesiona w miejscu gotyckiej warowni z XIII wieku. Siedziba książąt oleśnickich do XIX wieku.
Gród obronny Piastów Oleśnickich wzmiankowany był przed rokiem 1238. Pierwszy zapis o zamku pochodzi z 1292. Kolejne rozbudowy i przebudowy uczyniły z niego renesansową rezydencję o nowoczesnej jak na owe czasy fortyfikacji. Najstarszą zachowaną częścią dawnej gotyckiej budowli jest wieża z końca XIII wieku, przebudowana i ozdobiona elementami sgraffitowymi oraz zwieńczona hełmem w późniejszych latach. Widoczna w górnej kondygnacji galeria z kamienną balustradą świadczy o wcześniejszym, gotyckim etapie budowy zamku. Równolegle z wieżą budowano dolną część obecnego zachodniego skrzydła zamku, gdzie wówczas był dom mieszkalny. Rozbudowa rezydencji rozpoczęła się w latach 1542-1561, a prace wykończeniowe trwały jeszcze w 1616.
Budowę zainicjował prawdopodobnie Konrad I oleśnicki, ale okres świetności zamku przypada na potomków czeskiego króla Jerzego z Podiebradów, którzy objęli w posiadanie księstwo oleśnickie po wygaśnięciu miejscowej linii Piastów. Pierwszym z właścicieli był Henryk I Starszy z Podiebradów, a po jego śmierci jego synowie: Albrecht, Jerzy I i Karol I. Syn ostatniego – Jan z Podiebradów, rozpoczął wielką przebudowę zamku. W pierwszym etapie (od 1542) rozbudował skrzydło zachodnie i wieżę. Zbudował też dla siebie budynek na planie czworokąta, czterokondygnacyjny z dwuspadowym dachem (tzw. zamek przedni lub przedzamcze, również zwany pałacem wdów).
Bratanek Jana – Karol II, nadał zamkowi dzisiejszą bryłę. Zbudował od fundamentów skrzydło wschodnie oraz renesansowe, wsparte na kroksztynach krużganki, które nadają dziedzińcowi reprezentacyjny charakter (lata 1589-1600). Następnie skrzydło południowe (do 1608), które w przeciwieństwie do wschodniego, powstało po wewnętrznej stronie murów dawnego zamku. W prace projektowe zaangażowani byli śląscy architekci Bernard Niuron i Kasper Cuneo, który był prawdopodobnie autorem barbakanu i jego rzeźbionej bramy. W 1616 r. połączono zamek z kościołem galerią i zakończono budowę klatek schodowych. Cały zespół pałacowy ozdobiono dekoracjami sgraffitowymi oraz renesansowymi portalami i stropami.
Wejście do zamku wiodło przez dobudowany do pałacu (przed 1563) barbakan (przedbramie), do którego prowadził ponad głęboką fosą drewniany most. Portal bramny ozdobiony był tarczami herbowymi trzymanymi przez dwa stojące lwy. Wewnątrz barbakanu, w jego górnej części, znajdował się ganek straży i strzelnice. Również w dolnej części przez kazamaty możliwe było prowadzenie obrony obiektu. Dodatkowym elementem obrony był zespół fortyfikacji bastionowej zbudowany w stylu włoskim. Do fosy otaczającej zamek dochodziły mury obronne miasta.
Po wygaśnięciu linii Podiebradów księstwo oleśnickie przejęli Wirtembergowie i byli właścicielami zamku do 1792, a następnie Welfowie do 1884 (ostatni z Welfów – Wilhelm, nie mieszkał w zamku). Podupadłe budowle stały się pod koniec XIX wieku lennem pruskim. Nowi właściciele – Hohenzollernowie, przeprowadzili gruntowną renowację zamku, który był do 1945 r. letnią rezydencją rodziny.
Po II wojnie światowej w ocalałych budynkach przetrzymywano węgierskich i włoskich jeńców wojennych. Później miał tam siedzibę oddział radzieckiego Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, a następnie Technikum Budowlane i Centralna Szkoła Instruktorów Zuchowych ZHP. W latach 70. XX wieku zamek przeszedł kolejną renowację i umieszczono w nim filię Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. Na początku lat 90. zamek opustoszał, a w 1993 r. rozpoczął w nim działalność Ochotniczy Hufiec Pracy. | 
