Zamek książąt wrocławskich

Zamek w Bierutowie – wybudowany w XIV w. w Bierutowie.

Zamek w Bierutowie – wybudowany w XIV w. w Bierutowie.

Położenie

Zamek położony jest w mieście, w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, nad rzeką Widawą. Historycznie na Dolnym Śląsku. Znajduje się wewnątrz murów obronnych miasta. Zamek położony jest we wsch. części starego miasta na terenie między ul. Zamkową a dawną fosą.

Historia

Obiekt - pozostałości zamku książąt wrocławskich, obecnie dom, jest częścią zespołu zamkowego, w skład którego wchodzi jeszcze wieża zamkowa, średniowieczna, zbudowana w stylu gotyckim z tarczą herbową Podiebradów, z wyjątkiem późniejszego barokowego hełmu. Zachowała się również wjazdowa barokowa brama wraz z kawałkiem murów obronnych, zbudowana około 1680 r.; portal zamkowy z analogiczną tarczą herbową.

Zamek był siedzibą zarządców, a potem rezydencją książęcą. Wzmiankowany był on po raz pierwszy w 1323r. Najstarsza część znajdowała się przy obecnej wieży. W I poł. XVIw. rozbudowany został jako rezydencja księcia Henryka II Podiebrada. W 1603r. spłonęło skrzydło wschodnie i wieża. Odbudowa i kolejna rozbudowa nastąpiła w czasie, gdy rezydował tu książę Henryk Wacław Podiebrad. Wówczas powstały przy skrzydłach pd. i wsch. trójkondygnacyjne ganki arkadowe. Kolejna rozbudowa miała miejsce ok. 1680r. za panowania ks. Krystiana Urlyka Wirtemberskiego, kiedy to podwyższono oba skrzydła o trzecie piętro, wzniesiono bramę od zachodu od strony miasta i założono ogrody. W XVIIIw. zaniedbany, od II poł. użytkowany jako siedziba nadleśnictwa, stopniowo niszczał. W 1829r. i 1852r. zawaliły się ganki, które zastąpiono drewnianymi. W 1884r. zamek przejęła Korona Pruska i przekazano go do dyspozycji następcy tronu pruskiego (Koronprinzowi). W 1886r. rozebrano skrzydło wsch. z wyjątkiem wieży. Po 1945r. zamek nadal był użytkowany przez nadleśnictwo. Następnie po likwidacji nadleśnictwa (w pocz. lat 80-tych) administrowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki komunalnej i Mieszkaniowej, a po 1992 r. przez Rejon Budynków Komunalnych. Obecnie na terenie zamku znajdują się mieszkania komunalne, w pierwszej dekadzie XXIw. planowano utworzyć w nim Muzeum Miejskie.

Do obecnych czasów pozostało skrzydło pd., a właściwie tylko jego część pozostawione w końcu XIXw. Od pn. ryzalit środkowy powstały z przebudowy dawnej wieży z I poł. XVIw. Posiada profilowany gzyms wieńczący i częściowo kamienne renesansowe obramienia okien, w części zach. niektóre okna zamurowano. W ryzalicie portal barokowy z ok.1680r., na kompozytowych pilastrach wsparty naczółek o łuku odcinkowym. Na belkowaniu owalny kartusz herbowy zwieńczony mitrą książęcą, przedstawiający herb książąt Wirtembersko-Oleśnickich. Przy narożniku wsch. w pierwszej osi wejście od piwnic zamknięte łukiem odcinkowym z renesansowym kamiennym, boniowanym obramieniem. We wnętrzu zachowały się na parterze i I piętrze kamienne obramowania drzwi oraz kolebkowe sklepienia parteru.

Na pd. od zachowanego skrzydła park o pow. ok. 1,2 ha. założony w XIXw. na miejscu dawnych ogrodów. W drzewostanie: dęby szypułkowe i bezszypułkowe, grusze śliwy, jabłonie, lipa drobnolistna i klon polny.

Współczesność

W 2005 zabytkowa kopuła została zdjęta dźwigiem z powodu zagrożenia katastrofą budowlaną (postępowało odchylenie konstrukcji). Po zdjęciu hełmu w kuli na jej szczycie odkryto dokumenty podpisane przez administratora zamku - von Hahna, oraz dawne gazety i monety. W 2006 rozpoczęła się budowa nowej kopuły, którą umieszczono na szczycie wieży w 2007. W specjalnie do tego celu przeznaczonej kuli na szczycie wieży pozostawiono dla przyszłych pokoleń współczesne fotografie Bierutowa, monety, kopie dokumentów wcześniej wyjętych oraz dokument upamiętniający odbudowę wieży z informacjami o jej kosztach, spisem radnych miejskich oraz burmistrzów. Podpisany został przez Grzegorza Michalaka (który piastując urząd burmistrza podjął decyzję o demontażu poprzedniej kopuły i rozpoczął budowę nowej), Władysława Kobiałkę (burmistrza w chwili montażu nowej kopuły) oraz Józefa Skraburskiego (przewodniczącego Rady Miejskiej).

W 2016 podczas uroczystości 750-lecia Bierutowa pomiędzy zamkiem, a dawną Bramą Namysłowską odsłonięto tablicę Podiebradów. Znajdowała się ona w sali rycerskiej zamku, później została wmurowana w elewację zamkową, następnie podczas remontu w drugiej połowie XXw. zdemontowana i umieszczona w piwnicach ZSP w Bierutowie. Dzięki staraniom Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Bierutowskiej wyeksponowana ponownie w 2016. Odsłonięcia dokonali: Zygmunt Fedyk, Andrzej Wojtkowiak, Grzegorz Michalak, Andrzej Woźniak, Urszula Kociołek i Ewa Powąska.

Legenda o trzech żołnierzach cesarskich z zamku

W XVII w. podczas wojny trzydziestoletniej Bierutów wielokrotnie był plądrowany przez przechodzące wojska, a ponadto na miasto nakładano wysokie kontrybucje. W roku 1643 do miasta przyjechało trzech pijanych żołnierzy cesarskich - Joachim, Fryderyk i Wilhelm. W przeszłości brali udział w wielu potyczkach bitewnych, lecz zawsze uchodzili cało. Postanowili zamieszkać w największej sali zamkowej. Zażądali wina i jedzenia dla siebie. Pijąc wznosili toasty za zdrowie diabła. Gdy zegar na zamkowej wieży wybił północ żołnierze ujrzeli postać diabła wchodzącego przez uchylone okno. Wszyscy wykrzyknęli "Diabeł!". Czart zapytał się ich "Dlaczego wzywaliście mnie i czego ode mnie chcecie?". Żołnierze zastygli. Wtem diabeł złapał ich za nogi i kilkanaście razy uderzył nimi o zamkowy piec, aż wojskowi trzy razy wykrzyknęli "Jezus, Jezus, Jezus!". Poskutkowało to tym, iż Diabeł puścił ich i uciekł przez dach. Znaleźli się ludzie którzy twierdzili że widzieli go jeszcze przez trzy kolejne noce, jak o północy spacerował po zamkowym dziedzińcu. Nie minął miesiąc jak wszyscy żołnierze zginęli w wojennej potyczce. Podobno sprzedali dusze diabłu, który zabrał co do niego należało.