Plac Grunwaldzki

Plac Grunwaldzki – najokazalszy plac gwiaździsty w Szczecinie. Położony w dzielnicy Śródmieście, na osiedlu Centrum.

Plac Grunwaldzki – najokazalszy plac gwiaździsty w Szczecinie. Położony w dzielnicy Śródmieście, na osiedlu Centrum.

Historia

Historia placu sięga lat sześćdziesiątych XIX w., kiedy to opracowano pierwszy plan urbanizacji tego terenu. Autorem opracowania był James Hobrecht – uzdolniony architekt i planista, specjalista w zakresie sieci wodociągowo-kanalizacyjnych. Głównym założeniem planu był rozwój miasta w kierunku północno-zachodnim poprzez połączenie komunikacyjne terenu ówczesnego śródmieścia Szczecina (dzisiaj: południowa część osiedla Stare Miasto) z budującą się ekskluzywną dzielnicą Westend (obecnie teren osiedla Łękno). Drugim ważnym traktem tej dzielnicy miała być aleja łącząca tereny nadodrzańskie z Nowym Turzynem (dziś północna część osiedla Turzyn). Na przecięciu tych dwóch alei (noszących obecnie imię Papieża Jana Pawła II oraz Marszałka Piłsudskiego) planowano budowę reprezentacyjnego placu (pierwotnie o kształcie prostokątnym) – dziś Placu Grunwaldzkiego.

Władze miasta podjęły żmudne pertraktacje z wojskiem (do którego należał teren planowanej inwestycji). Nie udało się jednak uzyskać porozumienia i plany inwestycyjne musiały ulec zawieszeniu.

Powrócono do nich w następnej dekadzie, kiedy to Szczecin przestał być twierdzą, a tym samym zniknęły ograniczenia jego rozbudowy. W dniu 31.03.1874 r. na posiedzeniu Rady Miasta omówiono plany rozwoju miasta. Bazowano na projekcie opracowanym przez Jamesa Hobrechta, wprowadzając do niego poprawki opracowane przez nadburmistrza R. Burschera i miejskiego radcę budowlanego K Kruhla. Poprawki te nawiązywały do rozwiązań urbanistycznych zastosowanych przez Georges'a Haussmanna przy przebudowie Paryża (J. Hobrecht czerpał inspiracje do swych projektów głównie z Londynu).

Plac powstał pod koniec lat 80. XIX wieku w centrum zlikwidowanego w 1884 roku Fortu Wilhelma. Pierwotnie nazywał się placem Kościelnym Westend, a później – Cesarza Wilhelma. Zabudowa placu reprezentacyjnymi kamienicami wzniesionymi głównie w stylu eklektycznym trwała do początku XX w. Część zabudowań (w tym najbardziej okazałą kamienicę) zniszczył nalot aliancki w 1944 roku. W miejscu zniszczonych budynków na trzech narożnikach placu powstały w latach 60. wielopiętrowe bloki. Pozostała część zabudowy również ucierpiała. Secesyjna kamienica mieszcząca do 2004 roku przychodnię lekarską straciła ozdobne zwieńczenia i kopuły w wyniku pożaru. Podobnie było z jedną z dwóch bliźniaczych kamienic przy narożniku z ul.Piłsudskiego. W czasie działań wojennych spłonął jej dach wraz z kopułą. Niestety, także w wyniku powojennych zaniedbań pozostałe kamienice straciły ozdobne zwieńczenia. Przykładowo, w wyniku przebudowy poddasza kamienicy mieszczącej aptekę zlikwidowano secesyjne zwieńczenia i skuto zakończenie ozdobnego szczytu przedniego. Zniszczone poddasza przedwojennych budynków odbudowano we współczesnym kształcie, restaurując także zachowane zdobienia.

Plac jest jednym z miejsc, gdzie najczęściej w Szczecinie organizowane są manifestacje.

Układ geometryczny placu jest motywem znaku graficznego projektu pt. "Szczecin Europejską Stolicą Kultury 2016". Autorem logo jest Ireneusz Kuriata.

W latach 1864–1877 plac nosił nazwę Westend Kirchplatz, a od 1877 do 1945 Kaiser Willhelm Platz.

Czy Georges Haussmann był projektantem Placu Grunwaldzkiego?

Po II wojnie światowej w polskich, popularnych opracowaniach i przewodnikach turystycznych zaczęła pojawiać się teza jakoby Plac Grunwaldzki i cały układ gwiaździsty Szczecina został zaprojektowany przez francuskiego urbanistę, autora dziewiętnastowiecznej przebudowy Paryża Georges'a Haussmanna. Pogląd ten zrodził się z zaobserwowanej, dużej zbieżności rozwiązań urbanistycznych zastosowanych w Szczecinie i Paryżu. Teza ta nie była przez ówczesne władze dementowana ponieważ była ona dla niej korzystna ze względów ambicjonalnych (podnosiła prestiż miasta) oraz polityczno-ideologicznych (francuski projektant miasta był znacznie lepiej przez władze widziany niż niemiecki). Przekonanie to, tak mocno zakorzeniło się w umysłach wielu szczecinian, że można je spotkać w amatorskich publikacjach do dnia dzisiejszego.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy (patrz: bibliografia) Georges Haussmann nie był projektantem gwiaździstych placów Szczecina. Prawdą jest natomiast, że szczecińskie projekty wzorowane były na rozwiązaniach paryskich – podobnie czyniło wówczas wiele miast europejskich – czerpiąc rozwiązania urbanistyczne z Paryża, który pod koniec XIX w. stał się centrum ówczesnej Europy.

Ciekawostki

• Przed secesyjną kamienicą na narożniku z ul.Piłsudskiego i al.Jedności Narodowej zachowało się przedwojenne ogrodzenie zieleńca. Niestety, zostało ono uszkodzone przez samochód.
• Bloki o adresach Plac Grunwaldzki 1,2 oraz 3,4 prawdopodobnie stoją na przebudowanych piwnicach przedwojennych kamienic.

Urbanistyka

Do placu zbiegają się pasy jezdni z ośmiu stron. Krzyżują się tutaj: al. Jana Pawła II, al. Piłsudskiego (DW115) oraz ulice: Rayskiego i Śląska. Plac obsadzony jest starodrzewem, wśród którego są rzadkie okazy: budleja oraz krzewy cisowe.

Komunikacja miejska

Przez plac Grunwaldzki przechodzi dwutorowa trasa tramwajowa. Na środku placu zlokalizowane są przystanki tramwajowe, na których zatrzymują się tramwaje linii 01, 01, 01, 01, 01, a w okresie wakacyjnym także turystyczna linia 01. Układ torowiska na placu Grunwaldzkim był wielokrotnie zmieniany. Po tym, jak powstał ówczesny Kaiser Wilhelm Platz, wybudowano torowisko na jezdniach okalających plac, a na środku znajdował się zieleniec. W latach 20. XX wieku linię tramwajową przeniesiono na środek placu. Po odbudowie ze zniszczeń wojennych linię tramwajową znów przeniesiono na jezdnie, a na środku umieszczono zieleniec i posadzono kwiaty. Jednak w latach 70. XX wieku, za czasów prezydentury Jana Stopyry, linię tramwajową z powrotem przeniesiono na środek placu. Taki układ komunikacyjny funkcjonuje do dziś Współczesną linią autobusową, która przechodzi przez plac Grunwaldzki jest . Ma ona przystanek zlokalizowany zaraz po skręcie w al. Papieża Jana Pawła II. Przez plac przejeżdżają także 3 linie autobusowe nocne oraz hipermarketowe.

Zdjęcia

• Plac Grunwaldzki w Szczecinie