Pałac Niemojowskich

Pałac Niemojowskich - pałac rodziny Niemojowskich znajdujący się we wsi Śliwniki w powiecie ostrowskim wzniesiony w latach 1848-1850 dla Jana Nepomucena Niemojowskiego , zapewne według projektu Karola Würtemberga. Na polecenie Wincenta Niemojowskiego w 1898 roku dobudowano trzykondygnacyjny człon i piętrową przybudówkę przy portyku . Kompleks pałacowy jest usytuowany po stronie zachodniej od szosy Skalmierzyce-Psary, a sąsiaduje z licznymi dwudziestowiecznymi zagrodami chłopskimi.

Pałac Niemojowskich - pałac rodziny Niemojowskich znajdujący się we wsi Śliwniki w powiecie ostrowskim wzniesiony w latach 1848-1850 dla Jana Nepomucena Niemojowskiego , zapewne według projektu Karola Würtemberga. Na polecenie Wincenta Niemojowskiego w 1898 roku dobudowano trzykondygnacyjny człon i piętrową przybudówkę przy portyku . Kompleks pałacowy jest usytuowany po stronie zachodniej od szosy Skalmierzyce-Psary, a sąsiaduje z licznymi dwudziestowiecznymi zagrodami chłopskimi.

Historia

Posiadłość w Śliwnikach, Niemojowscy herbu Wierusz już w latach 50 XVIII wieku nabyli od wdowy po Wawrzyńcu Radolińskim . Od XVI wieku istniał już tam dwór, a w 1770 roku w skład majątku dworskiego Niemojowskich wchodziły między innymi: dwór, oficyna, browar, kurnik, spichlerz, chlew, wozownia oraz stajnia. W tym czasie spłonął stary dwór, który przebudowano na nowo. W 1774 roku poprzez podział majątku, Śliwniki objął Markary Niemojowski. Po kongresie wiedeńskim, Śliwniki trafiły z powrotem do zaboru pruskiego, a po śmrci Markarego w 1823 roku majątek odziedziczył jego syn - Jan Nepomucen Niemojowski. U boku swoich wujów Bonawentury Niemojowskiego oraz Wincentego Niemojowskiego, stworzyli stronnictwo liberalne, opozycje w Królestwie Polskim - kaliszanie. Nie jest pewne czy to właśnie w Śliwnikach, ja jednym ze spotkań kaliszan zrodził się zamysł oczynszowania włościan w Królestwie Polskim, jednak projektu nigdy nie zrealizowano. Jan brał także czynny udział w powstaniu listopadowym. Sam pałac, Jan postawił w latach 1848-1850, a majatek utrzymał on aż do śmierci do 1873 roku. Śliwniki były umiejscowione na granicach zaborów, stąd też często pałac stawał się azylem politycznym dla uciekinierów z Królestwa Polskiego, w którym to przebywali poeci, literaci oraz bonapartyści.

Podczas powstania styczniowego w 1863 Jan był już w podeszłym wieku, brał udział pośrednio, a czynił to przez przetrzymywanie broni w swoim pałacu, oraz przemyt do Królestwa Polskiego. Podczas rewizjii w pałacu Niemojowskich, nie udało się odnaleźć przez władze pruskie żadnej broni, jednakże wystosowano polecenie o aresztowaniu dziedzica Śliwnik. Po szczęśliwym opuszczeniu pałacu, przerzutem broni zajęła się jego żona - Joanna Nepomucena Wiktoria z Ponińskich. Po śmierci w 1873, majątek przejął bratanek Wincenty Niemojowski. W 1898 roku przebudował pałac i dodatkowo w 1887 roku założył park krajobrazowy. Kolejno majątek po śmierci Wincentego, przeszedł w 1923 roku w ręce małżonki Jadwigi z Kwileckich Niemojowskiej do 1930 roku. Następnie majątek przejął ich syn Jan Henryk Niemojowski. W 1985 roku pałac opuszczony i zdewastowany.

Architektura

Pałac Niemojowskich jest budowlą typowo neogotycką, z cechami normandzkimi, wysoce geometryczny. Budowla jest murowana, posiada kilka brył dwu- i trzykondygnacyjnych, każda z nich okryta jest osobnym dachem pogrążonym, bądź też dwuspadowym. Niegdyś dachy te były pokryte wyłącznie blachą. Budynek zbudowany na planie prostokąta, dwutraktowy, z wieżami narożnymi posiadającymi schody, ryzalitem środkowym od północy i portykiem od południa. Od strony wschodniej w okresie międzywojennym dobudowano blok, który posiadał osobne wejście z zewnątrz. W przyziemiu znajdowały się niegdyś pomieszczenia mieszkalne dla służby oraz pomieszczenia gospodarcze, a na osi piętra hol. Następnie za holem znajdował się salon, a dalej wyjście na loggię, ze schodami przyściennymi do parku zbudowanego w 1887 roku przez Wincenta. W wieżach okna ostrołukowe, a na szczytach wież, znajdują się otwory strzelnicze. Na szczycie portyku znajdują się herby Jana Nepomucena Niemojowskiego - Wierusz, oraz jego małżonki Joanny Nepomuceny Wiktorii z Ponińskich - Łodzia, a nad frontowym wejście tablica z napisem "1849-1898. Amicitiae et Posteris" - co oznacza - Przyjaciołom i potomnym .

W tym pałacu pierwszy właściciel budynku stworzył komnatę historyczną, w którym zbierał liczne pamiątki patriotyczne, a także stworzył zasobny księgozbiór ze starodrukami, które Jan gorliwie kolekcjonował. W Śliwnikach miały miejsce częste bale i spotkania miejscowej szlachty i arystokracji, gdzie wymieniano poglądy na temat przyszłych losów podzielonej ojczyzny.

Pałac sam w sobie nie tworzył dworu. Dzieli się on na zespół folwarczny oraz rezydencjonalny. W zakres zespołu rezydencjonalnego, do tej pory, wchodzą XIX wieczny park z ogrodem, pałac, piwnica ziemna i domek ogrodnika. Folwarczną część tworzą karczma "Krakus", spichlerz, domy mieszkalne dla robotników folwarku, dom rządcy i urzędników majątkowych i inne.

Ciekawostki

W roku 1861 Jan Nepomucen Niemojowski wystawił chorągwie amarantowo-białą, która powiewała na szczycie pałacu w Śliwnikach. Raziła Prusaków do tego stopnia, że nakazano właścicielowi jej ściągnięcie. Na pisemny rozkaz od landrata dał następującą odpowiedź:

„Dziwię się jak pruski landrat może posuwać do tego stopnia trwożliwą podejrzliwość, żebym przypuszczał, iżbym chorągiew tak wysoko zatkniętą, każdy przejeżdżający miał z traktu z daleka widzieć i żeby to sprawiało wzburzenie w okolicy. Wszakże indyki i buhaje, nie znoszą z natury szkarłatnych kolorów, wcale się nie trwożą i spokojnie przechadzają się wokół mego domu”

Niemojowskiemu wytoczono proces, próbował jeszcze umorzyć sprawę i w tym celu udał się do Poznania, gdzie obraził urzędnika i pogorszył tym samym swoje położenie.

„Przekonany byłem, że sprawa moja o wiele się pogorszyła, choć mi to już było wszystko jedno, ale zadowolony, żem Niemca ukłuć mógł parę razy”.

W sądzie pierwszej instancji w Ostrowie przegrał i skazany został na 10 talarów kary. Następnie odwołał się od wyroku i apelował do nad prokuratury w Poznaniu. Dowiódł, że chorągwi, nawet narodowej, prawo nie może mu zabronić.

„Niech sobie sąd wyobrazi na tym zielonym stole rozćwiartowanego na na trzy części człowieka. Człowiekiem tym jest Polska, której część jedną także nasz rząd posiada. Części te drgają i poczuwają się do wspólnej miłości. Mój klient, któremu jak go znam, nie chodzi o obronę jakiejś chorągwi herbowej, ale narodowej, przejęty jest ten samem uczuciem, nie dziw więc, że pragnie się przy niej utrzymać, bo nie odbiegł on nigdy od chorągwi narodowej i prawo mu ją w W. Księstwie Poznańskiem”.

Ostatecznie podczas nieobecności Niemojowskiego w Śliwnikach na rozkaz landrata Vocke ściągnięto chorągiew i wystawiono na sprzedaż na publicznej licytacji. Zakupił ją Jan Nepomucen Niemojowski.

Pałac obecnie

Czas PRL-u ogólnie w Polsce przyniósł nieurodzaj tego typu budynkom, w latach 80 XX wieku został opuszczony i zdewastowany. Obecny właściciel, miłośnik historii próbuje przywrócić mu dawną świetność. Początkowo zajęto się parkiem krajobrazowym, który zrewitalizowano, także odnowiono domek ogrodnika. Szczęśliwie od 2011 roku, trwają prace renowacyjne samego pałacu.