” | Kolegiata NMP Wniebowziętej w Środzie Wielkopolskiej – kościół gotycki z początku XV wieku. Rozbudowany na przełomie XV/XVI wieku przez dobudowanie naw bocznych i podwyższenie wieży. W połowie XVI wieku zwieńczenie wieży attyką renesansową. 1598-1602 dobudowano od południa renesansową kaplicę grobową Gostomskich. W nawach sklepienia gwiaździste, w prezbiterium krzyżowo-żebrowe. W późnorenesansowym głównym ołtarzu sześć renesansowych figur świętych i obraz Wniebowzięcia NP Marii nieznanego malarza, w zwieńczeniu obraz Madonny z Dzieciątkiem włoskiego malarza Catharini z XVI wieku. Na ścianach prezbiterium dwa obrazy ze szkoły flamandzkiej, XVII wiek: Podwyższenie Krzyża i Zaparcie się św. Piotra. Stalle późnogotyckie z fundacji biskupa Jana Lubrańskiego wykonane 1519-1522 przez braci Jana i Leona z Wrześni. Na belce tęczowej późnogotycka polichromowana grupa pasyjna z początku XVI wieku. W ołtarzach bocznych włoski obraz Świętej Rodziny z około 1670 i w rokokowej ramie obraz Michała Archanioła 1654, ze szkoły wielkopolskiej. W ścianach trzy renesansowe płaskorzeźby, przypuszczalnie pozostałość ołtarza albo sacramentarium: Bóg Ojciec, Ostatnia Wieczerza i Duch Święty oraz renesansowa płyta nagrobna Ambrozego Pampowskiego, wojewody sieradzkiego (zmarłego 1510). w nawie głównej świecznik-pająk z kryształu weneckiego. W filarze tablica pamiątkowa księdza Augustyna Szamarzewskiego, proboszcza średzkiego, 1857-1887, jednego z pionierów ruchu spółdzielczego w Wielkopolsce. Renesansowa kaplica Gostomskich, fundacji Hieronima Gostomskiego wojewody poznańskiego, na planie ośmioboku, nakryta ośmiodzielną kopułą. Wnętrze kopuły pokryte dekoracją stiukową. Portal z kratą z brązu, dzieło K. Oldemndorfa 1598 z Gdańska. W kaplicy przyścienny wczesnobarokowy nagrobek Anny z Ostrorogów Sieniawskiej (zmarłej 1584); na nagrobku tablica inskrypcyjna jej córki wojewodziny Urszuli Gosttomskiej, nagrobek dziecięcy Zygmunta Stadnickiego. Chrzcielnica brązowa z XVI wieku. W ołtarzu dwa obrazy szkoły włoskiej:Święta Trójca z XVII wieku i Święta Rodzina z XVI wieku. |
