Zamek Książ

Książ (niem. Fürstenstein) – zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu w dzielnicy Książ, na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego, wchodzi także w skład Szlaku Zamków Piastowskich. Obejmuje trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym. Zespół zamkowy stanowi administracyjnie część miasta Wałbrzych.

Książ (niem. Fürstenstein) – zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu w dzielnicy Książ, na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego, wchodzi także w skład Szlaku Zamków Piastowskich. Obejmuje trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym. Zespół zamkowy stanowi administracyjnie część miasta Wałbrzych.

Historia

Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego prawdopodobnie na miejscu dawnego grodu drewnianego. Po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 roku wraz z resztą księstwa przeszedł pod berło monarchów czeskich i stał się siedzibą kolejnych starostów. W latach 1491–1497 stanowił własność króla czeskiego i węgierskiego Władysława Jagiellończyka.

W 1509 roku został oddany pod zastaw rodzinie Hobergów (ktora potem zmieniła nazwisko na Hochberg). W 1605 roku Hochbergowie, przyszli właściciele Wałbrzycha, wykupili swoje dobra lenne, a zamek stał się wolną własnością dziedziczną rodu. W czasie wojny trzydziestoletniej Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu. Barokowej przebudowy dokonał w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg.

W latach 1908–1923 książę Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless dokonał kolejnej przebudowy, m.in. tarasów. Między 1907 a 1943 rokiem Książ był siedzibą księżnej Marii Teresy Oliwii Hochberg von Pless. Zapaść finansowa i problemy rodzinne Hochbergów, które miały miejsce w latach 20. XX wieku, stały się przyczyną powolnego upadku Książa.

W 1941 roku władze III Rzeszy przejęły zamek, a Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w siedzibę stanu. Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy głębokości 50 metrów.

Po drugiej wojnie światowej Książ znalazł się w granicach Polski. Został zdewastowany przez stacjonujące w nim wojska radzieckie. W 1956 roku rozpoczęto prace renowacyjne.

Na przestrzeni dziejów spotykane były również następujące zapisy nazwy zamku: Fürstenberg, Vorstinburg, Vorstenberech, Wistenberch.

Do 1973 roku Książ znajdował się na terenie wsi o tej samej nazwie, ostatecznie włączonej w granice miasta Wałbrzycha.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• zespół rezydencjonalny:
  • zamek, z końca XIII w., przebudowany w XV-XVII w., w latach 1722-24, w latach 1908-15
  • dwie oficyny, z lat 1722-24, 1910 r.
  • budynek bramny, z lat 1718-19, 1890 r.
  • budynek nr 5, dawny urząd podatkowy, z XIX/XX w.
  • budynek nr 6, dawny pralnia, obecnie hotel „Mariówka”, z XIX/XX w.
  • budynek nr 7, dawny areszt, obecnie hotel, z XIX/XX w.
  • budynek nr 7 a, z bramą gospodarczą wschodnią, z XIX/XX w.
  • dawna kuźnia, z XIX/XX w.
  • mury obronne, oporowe i graniczne, z basztami, bramami, mostami i tarasami, z XVI-XX w.
  • pawilon parkowy, z lat 1732-34, 1883 r.
  • brama główna, ul. Jeździecka, z lat 1722-24
  • brama parkowa, ul. Jeździecka, z lat 1722-24
  • park przy pałacu, z XVIII-XX w.
  • założenie parkowe z budynkami:
    • park romantyczny, z XVIII-XX w.
    • kuźnia, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 5, z początku XX w.
    • leśniczówka, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 9, z początku XX w.
    • stodoła, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka, z początku XX w.
  • zespół stadniny koni, z 1824 r.:
    • pięć stajni
    • ujeżdżalnia
    • wozownia
  • zamek Stary Książ, ruina romantyczna, z 1794 r.
  • budynki w zespole zamku Książ → Świebodzice, ul. Wałbrzyska 44-46:
    • domy szwajcarskie: I, II
    • brama wjazdowa na teren zespołu

Szlaki turystyczne

• zielony – Szlak Zamków Piastowskich
• czerwony – Cis Bolko – Zamek Książ – Świebodzice – Witoszów Górny – Bystrzyca Górna
• – Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej