Most kolejowy w Tczewie

Most kolejowy w Tczewie – most kolejowy na Wiśle w Tczewie na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem wybudowany w 1891. W pierwszych dniach II wojny światowej został wysadzony przez polskich saperów w celu utrudnienia ruchu wojsk niemieckich. Wydarzenie to było wykorzystywane przez nazistowską propagandę. Prowizoryczna odbudowa mostu następowała w 1940 lub 1941 oraz w 1947. W 1958 most odbudowano na stałe. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się most drogowy, mający charakterystyczne wieże, będące jednym z symboli Tczewa.

Most kolejowy w Tczewie – most kolejowy na Wiśle w Tczewie na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem wybudowany w 1891. W pierwszych dniach II wojny światowej został wysadzony przez polskich saperów w celu utrudnienia ruchu wojsk niemieckich. Wydarzenie to było wykorzystywane przez nazistowską propagandę. Prowizoryczna odbudowa mostu następowała w 1940 lub 1941 oraz w 1947. W 1958 most odbudowano na stałe. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się most drogowy, mający charakterystyczne wieże, będące jednym z symboli Tczewa.

Położenie

Most znajduje się we wschodniej części miasta, na Wiśle. Po wschodniej stronie mostu znajduje się Lisewo. Przebiega przez niego linia kolejowa nr 9 Warszawa - Gdańsk. Równolegle do niego znajduje się most drogowy, którym przebiega ulica Jana z Kolna. Most w Tczewie jest najbardziej na północ wysuniętym mostem kolejowym na Wiśle, po którym jeżdżą planowe pociągi pasażerskie. Bardziej na północ wysunięty jest tylko most kolejowy w Gdańsku w dzielnicy Stogi z Przeróbką na Martwej Wiśle, jednakże jest on używany tylko w ruchu towarowym

Historia

Geneza

Na początku lat 40. XIX wieku pierwsze linie kolejowe w Prusach zaczęły przynosić oczekiwane zyski. Postanowiono więc rozszerzyć sieć kolejową na wschód, aby połączyć Berlin z Królewcem. Linia ta miała znaczenie zarówno gospodarcze (możliwość łatwiejszego przemieszczania towarów, szczególnie żywności z Pomorza do centrum kraju), militarne (większa mobilność wojsk oraz łatwiejszy transport ciężkiego uzbrojenia), a także prestiżowe dla Prus na arenie międzynarodowej – zwłaszcza w sąsiedniej, znacznie biedniejszej, aczkolwiek również aspirującej do miana światowej potęgi, Rosji. W 1842 budżet pruski miał nadwyżkę, dlatego też komisje stanowe (później przekształcone w Pruski Parlament) 18 października zadecydowały o budowie kolei wschodniej. Rozważano trzy warianty magistrali Berlin – Królewiec z odgałęzieniem do Gdańska:

• Frankfurt nad Odrą – Poznań – Bydgoszcz – Grudziądz – Królewiec.
• Kostrzyn – Gorzów – Bydgoszcz – Grudziądz – Królewiec.
• Szczecin – Stargard – Grudziądz – Królewiec.

Żaden z tych projektów nie uwzględniał Tczewa jako przeprawy przez Wisłę, a sam pomysł wkrótce upadł. W listopadzie 1844 zdecydowano ponownie o budowie kolei wschodniej. Podczas projektu nowej magistrali po raz kolejny wystąpił problem miejsca przekroczenia Wisły. Według różnych wariantów most miał powstać w Ostromecku (obecnie Fordon w Bydgoszczy), Toruniu, Grudziądzu, Cyplu Mątawskim niedaleko Pelplina, Tczewie lub Gdańsku. Pierwsze dwa warianty zostały dość szybko odrzucone, gdyż znajdowały się zbyt blisko granicy, jednak koszt budowy ze względu na wąską dolinę i w miarę niskie brzegi był najniższy. W Grudziądzu z kolei most byłby chroniony przez twierdzę, jednakże brzeg był bardzo wysoki, co podniosłoby koszty budowy oraz eksploatacji mostu; minusem była także znaczna odległość od Gdańska. W Cyplu Mątawskim terasy zalewowe były zbyt bagniste, co spowodowałoby konieczność irygacji terenu, która skutkowałaby opóźnieniem budowy i wzrostem jej kosztów. Wariant z mostem w Gdańsku byłby korzystny dla samego miasta i Prus, gdyż znajdujący się na trasie kolei Gdańsk znajdował się daleko od granicy. Decyzja o poprowadzeniu tam linii wymusiłaby jednak budowę w dość bagnistym terenie Żuław Wiślanych. Z tego powodu zdecydowano się na przeprawę na starym szlaku kupieckim w Tczewie.

Budowa

W 1845 roku rozpoczęto regulację Wisły, potrzebną m.in. ze względów przeciwpowodziowych, oraz prace przygotowawcze. Jednakże na skutek kryzysu w 1847 z rozkazu króla pruskiego przerwano je. Na miejscu pozostawiono tylko inżynierów mających czuwać nad stanem mostu. Jednak już w 1851 ruszyły prace na linii Tczew – Gdańsk oraz zbudowano dworzec w Tczewie. Mimo iż most nie był jeszcze gotowy, to w układzie stacji widać było wyższość linii Berlin – Królewiec nad odgałęzieniem do Gdańska. W latach 1851–1857 powstał pierwszy most drogowo-kolejowy, którego projektantami byli Carl Lentze (konstrukcja) oraz Friedrich August Stüler (architektura). Był on wówczas najdłuższym mostem w Europie. Po ukończeniu magistrali do Królewca jeden most nie wystarczał, gdyż stanowił „wąskie gardło” w komunikacji między lewym a prawym brzegiem górnej Wisły. Z tego względu powstał drugi typowo kolejowy most. Został zaprojektowany przez Johanna Schwedlera. Budowa trwała dwa lata i została ukończona w 1890 roku, wraz z mostem powstał nowy dworzec w Tczewie.

1890–1918

29 października 1891 rozpoczęła się eksploatacja mostu tczewskiego. Pierwszym pociągiem, który przejechał przez nowy most był pociąg osobowy relacji Malbork – Tczew odjeżdżający ze stacji początkowej o 3.20 i przyjeżdżający do Tczewa o 3.47.

Podczas powodzi w 1912 zdecydowano się powiększyć koryto Wisły, dodając jedno przęsło od strony prawego brzegu.

1918–1939

Podczas dwudziestolecia międzywojennego przez Wisłę przeprowadzono granicę między Polską a Wolnym Miastem Gdańskiem. Most kolejowy jednak nie przecinał granicy, gdyż w całości znalazł się po stronie polskiej, stacjami granicznymi były Tczew po stronie polskiej i Szymankowo po stronie gdańskiej. Wojsko Polskie zajęło jednak i chroniło cały most, łącznie z częścią pierwotnie podlegającą władzy WMG, ze względu na strategiczną rolę, gdyż biegła tutaj najlepsza droga pomiędzy Prusami a resztą Niemiec.

1 września 1939, o 4.00 – zanim zostało zaatakowane Westerplatte i zbombardowano Wieluń – wojsko niemieckie w ramach akcji ZUG zaatakowało polski pociąg, aresztując załogę i wjechało na most w Tczewie. Polscy kolejarze zaalarmowali jednak dyżurnego ruchu na stacji w Tczewie, który skierował nadjeżdżający pociąg na boczny tor. Niemiecki atak nie powiódł się, za co w odwecie wymordowano w Szymankowie i Lisewie polskich kolejarzy wraz z rodzinami. Polscy saperzy wysadzili mosty, utrudniając komunikację między dwiema częściami Niemiec, co zostało wykorzystane przez Niemców do szerzenia antypolskiej propagandy.

1940–1945

Most kolejowy został w 1940 lub 1941 prowizorycznie odbudowany. Nie przetrwał on jednak wojny, gdyż został wysadzony 8 marca 1945 przez niemieckich saperów wycofujących się przed frontem Armii Czerwonej. Tuż po wojnie, aby przywrócić komunikację pomiędzy Warszawą a Gdańskiem, zbudowano most tymczasowy w systemie ESTB.

Po 1945

Tuż po zakończeniu II wojny światowej wszystkie mosty na Wiśle, z wyjątkiem mostów tymczasowych, były uszkodzone i nie nadawały się do eksploatacji. Odbudowa mostu w Tczewie rozpoczęła się w marcu 1946. 8 marca 1947 dokładnie dwa lata po wysadzeniu mostów przez armię niemiecką most został tymczasowo odbudowany. Most został wykonany z brytyjskich elementów ESTB skręcanych śrubami.

Natomiast w 1958 odbudowano most już na stałe. Różni się on od poprzedniego, stanowiąc mieszaninę różnych stylów. Autorem projektu jest Konrad Liśkiewicz.

30 listopada 1983 zakończono elektryfikację odcinka Malbork – Tczew.

Podczas modernizacji linii E-65 Warszawa – Gdynia most został kapitalnie wyremontowany. Koszt modernizacji samego mostu wyniósł 65 milionów euro.

Konstrukcja

Most jest zbudowany ze stali. Torowisko znajduje się na dolnym pokładzie kratownicy.

Ruch pociągów

Przez most przejeżdżają niektóre pociągi między Gdynią a Warszawą oraz pociągi regionalne pomiędzy Gdynią a Malborkiem, Elblągiem i Olsztynem. W wydawanym do 2012 Sieciowym Rozkładzie Jazdy Pociągów pociągi jadące przez most znajdowały się w tabelach 400 i 505.