Kolej linowa Kasprowy Wierch

Kolej linowa Kasprowy Wierch (KL Kasprowy Wierch) – kolej linowa z Kuźnic na szczyt Kasprowego Wierchu w Tatrach.

Kolej linowa Kasprowy Wierch (KL Kasprowy Wierch) – kolej linowa z Kuźnic na szczyt Kasprowego Wierchu w Tatrach.

Historia

Inicjatorem budowy kolei był ówczesny prezes Polskiego Związku Narciarskiego i wiceminister transportu inż. Aleksander Bobkowski. Studia terenowe i pomiary, mające ustalić przebieg trasy kolei, rozpoczęło Centralne Biuro Studiów i Projektów PKP na zlecenie Ministerstwa Komunikacji już wiosną 1934 r. Decyzja budowy zapadła w lipcu 1935 r. Inwestorem była specjalnie powołana spółka z o.o. pod nazwą "Towarzystwo Budowy i Eksploatacji Kolei Linowej Zakopana (Kuźnice) - Kasprowy Wierch" z siedzibą w Warszawie. Udziałowcami byli: PKP, Liga Popierania Turystyki, P.B.P "Orbis", Towarzystwo Krzewienia Narciarstwa oraz Stocznia Gdańska. Prezesem i dyrektorem technicznym Spółki został inż. arch. Aleksander Kodelski, a dyrektorem finansowym dr Wacław Lewicki.

24 lipca 1935 r. powołano kierownictwo budowy z siedzibą w zakopiańskich Kuźnicach. Kierownikiem budowy został inż. M. Stadnicki, zastępcą inż. B. Lange. Szczegółowy harmonogram określił rekordowo niski dla takiej inwestycji czas budowy: 7 miesięcy. Ponieważ żadne przedsiębiorstwo nie było w stanie przyjąć takich warunków postanowiono prowadzić budowę systemem gospodarczym. Stan załogi, który wynosił początkowo ok. 600 osób w dwóch ostatnich miesiącach zwiększono do 1000. Robotników werbowano nie tylko z Podhala, ale i Sądecczyzny, Krakowa, Tarnowa. Zatrudniono wykwalifikowanych kamieniarzy z Brasławia oraz traczy i cieśli z Polesia. Roboty w terenie rozpoczęto 1 sierpnia 1935 r.

Budowa kolei wywołała żywą dyskusję społeczną, protestowali przeciwko niej, zaraz po ujawnieniu projektów w marcu 1934 roku, głównie działacze ochrony przyrody, choć oprócz Państwowej Rady Ochrony Przyrody przeciwne budowie były też 94 towarzystwa i instytucje naukowe i turystyczne. W odpowiedzi na rozpoczęcie budowy kolei i równoczesnego łamania obowiązującego wtedy prawa (rozporządzenia Prezydenta RP o ochronie lasów, o prawie budowlanym, ustawie o ochronie przyrody, ustawie o koncesjach na koleje i inne) do dymisji podała się cała ówczesna Państwowa Rada Ochrony Przyrody wraz z przewodniczącym Komitetu Ochrony Przyrody w Krakowie – prof. Władysławem Szaferem. Dymisja nie została przyjęta. Budowa kolejki pociągnęła za sobą kolejne inwestycje: obserwatorium na Kasprowym Wierchu, tzw. ceprostradę (znad Morskiego Oka na Szpiglasową Przełęcz), hotel na Kalatówkach.

Była to pierwsza inwestycja tego typu w Polsce, a sześćdziesiąta na świecie. Składa się ona z dwóch niezależnych od siebie odcinków: z Kuźnic na Myślenickie Turnie i z Myślenickich Turni na Kasprowy Wierch. Na każdym odcinku na jednej linie zawieszone były dwa wagoniki – jeden poruszający się do góry, a drugi na dół. Maszyny wybudowała stocznia w Gdańsku, natomiast liny – fabryka w Sosnowcu. Inwestycja powstawała w rekordowym tempie 7 miesięcy. Prace zakończono już 29 lutego 1936 r., a pierwsi pasażerowie wjechali na Kasprowy Wierch 15 marca 1936. Budową kierowali Medard Stadnicki i Borys Lange. Do wwożenia materiałów używano koników huculskich, a na 2-3 zmiany pracowało ok. 1000 osób z całej Polski. Budynki stacji dolnej w Kuźnicach, środkowej na Myślenickich Turniach i końcowej na szczycie Kasprowego Wierchu zaprojektowali Anna i Aleksander Kodelscy. Kolej linowa na Kasprowym Wierchu była inwestycją prestiżową i propagandową II Rzeczypospolitej Polskiej oraz prezentowała ówczesną nowatorską polską technikę i architekturę. Na górnej stacji umieszczono w 1936 roku polskie godło w stylu art déco (zachowane do dzisiaj). W tym samym roku architekt kolejki Aleksander Kodelski w celu uczczenia budowy kolei stworzył w Warszawie modernistyczną willę (aktualnie zabytkową, ul. Czarnieckiego 53), będącą kopią dolnej stacji kolejki na Kasprowy Wierch. W 1961 roku zmodernizowano kolejkę poprzez wymianę wagoników na nowe.

Współcześnie

Długość trasy wynosi 4291,59 metra. Kolejka pokonuje 936 m różnicy poziomów przy średnim pochyleniu 22%, poruszając się po 6 podporach. Wagonik jedzie z prędkością 8 m/s (zwalniając do 6 m/s na podporach), przewożąc jednorazowo maksymalnie 60 osób. W zależności od pory roku dziennie może wywieźć ponad 3 tys. osób, rocznie – ponad 600 tys. Co roku okresowe przeglądy wyłączają kolej z eksploatacji w maju i listopadzie, nie funkcjonuje ona także podczas silnego wiatru (powyżej 20 m/s), oblodzenia i temperatury spadającej poniżej −28 °C.

Na Myślenickich Turniach następuje przesiadka do drugiego wagonika. Następny odcinek trasy jest bardziej stromy – największe przewyższenie wagonika nad terenem wynosi 180 metrów. Z prawej strony widać Goryczkowy Kocioł – zimą użytkowany jako stok narciarski. Wagonik jedzie nad Doliną Suchą Kasprową i dobija do górnej stacji kolejki, znajdującej się na wysokości 1959 m n.p.m., 26 metrów poniżej wierzchołka Kasprowego Wierchu.

W budynku górnej stacji kolejki są: restauracja, kiosk, warsztat narciarski, przechowalnia sprzętu i niewielki hotelik z 11 miejscami do przenocowania. Zimą w Kotle Gąsienicowym kursuje czteroosobowy Wyciąg Gąsienicowy. Ma on długość 1180 m, różnicę poziomów 352 m, zdolność przewozową 2,4 tys. osób na godzinę. Po drugiej stronie szczytu Kasprowego Wierchu leży oglądany już z kolejki Kocioł Goryczkowy. Tam także zimą kursuje Wyciąg Goryczkowy, dwuosobowy, z dolną stacją w Dolinie Goryczkowej. Długość wyciągu 1624 m, różnica poziomów 602 m, zdolność przewozowa 730 osób na godzinę.

31 marca 2006 r. Polskie Koleje Linowe obchodziły 70-lecie istnienia kolejki na Kasprowy Wierch.

6 maja 2007 r. odbył się ostatni kurs tej najstarszej w Europie kolejki liniowej przed jej gruntownym remontem, który rozpoczęto 7 maja. Plany rozbudowy kolei i zwiększenia jej przepustowości, analogicznie do planów budowy samej kolei w 1934, wywołały protesty naukowców (w tym przyrodników), ekologów i sprzeciw części społeczeństwa.

Przez ponad 70 lat kolej przewiozła ponad 38 milionów pasażerów. Zgodnie z ustaleniami modernizację zakończono 15 grudnia 2007 roku. Oficjalnego otwarcia nowej kolejki linowej po jej gruntownej przebudowie dokonał 18 stycznia 2008 r. prezydent Lech Kaczyński.

Widocznymi efektami modernizacji są:

• wyższa prędkość
• przesuwna platforma służąca do wsiadania na poszczególnych stacjach w miejsce tradycyjnego peronu
• zmiana napędu wagonu z napinania ciężarowego na napinanie stałe na bębnach
• po dwie zamiast jednej liny nośnej dla każdego wagonu (w sumie 8 lin nośnych)
• nowe, wyższe podpory o szerszym rozstawie toków (zamiast 4,5 m mają 7-8 m w zależności od podpory)
• zmiana aranżacji wnętrz na stacjach
• nowe wagony dostarczone przez Doppelmayr Seilbahnen AG o dwukrotnie większej pojemności niż poprzednie z lat siedemdziesiątych. W wagonach po obu stronach kabiny zamontowane są podwójne drzwi przesuwne uruchamiane ręcznie. Kabiny mają panoramiczne przeszklenie, szyby wykonane są z przyciemnianego szkła akrylowego. Wagony są zamontowane na linach nośnych za pomocą 16-krążkowego wózka jezdnego.

Obecnie sterowanie koleją prowadzone jest komputerowo, poprzednio wagony uruchamiało dwóch maszynistów.

Dane techniczne KL Kasprowy Wierch

• Stacja dolna Kuźnice – 1027 m n.p.m.,
• Stacja pośrednia Myślenickie Turnie – 1352 m n.p.m.,
• Stacja górna Kasprowy Wierch – 1959 m n.p.m.,
• Średnie nachylenie – 22%,
• Zdolność przewozowa – 360 osób na godzinę (latem ograniczana do 180 os/h),
• Liczba podpór – 6, po 3 na każdy odcinek,
• Liczba wagonów – 4,
• Pojemność wagonu – 60 + 1 osób (dopuszczalne obciążenie 4880 kg),
• Rok budowy – 1936,
• Przebudowa – 2006 i 2007 r.
• Kolej kursuje co 10 minut, wagon zabiera 60 osób, czas jazdy koleją 12 minut (prędkość 8 m/s, przed modernizacją 5 m/s).