Dawny Zakład dla Głuchoniemych

Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej im. gen. Stanisława Maczka w Bydgoszczy – placówka oświatowo-wychowawcza w Bydgoszczy.

Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej im. gen. Stanisława Maczka w Bydgoszczy – placówka oświatowo-wychowawcza w Bydgoszczy.

Historia

Okres pruski

Geneza pierwszego Zakładu dla dzieci głuchoniemych w Bydgoszczy sięga roku 1868, kiedy to nadprezydent Prowincji Poznańskiej Karol von Horn przysłał polecenie w jego sprawie do urzędników rejencji bydgoskiej. Uważał on za konieczne umieszczenie zakładu przy ewangelickim seminarium nauczycielskim, które wówczas mieściło się w byłym klasztorze Bernardynów. Zakład założono ostatecznie w 1871 r. Stanowił on początkowo tzw. eksternat - młodzież mieszkała w domach prywatnych i dochodziła do siedziby ośrodka na szkolenie. Przewidywano możliwość objęcia opieką 80 dzieci. Mieszkały one po dwoje u sprawdzonych rodzin, które za niewielką dopłatą były zobowiązane zadbać o mieszkanie, wyżywienie, utrzymanie i opiekę wychowanków.

Przez kilka lat rozważano lokalizację Zakładu dla Głuchoniemych. Z uwagi na szczupłość miejsca nie udało się go umieścić na stałe obok budynku Seminarium Nauczycielskiego, natomiast przeważyła decyzja o jego lokalizacji w Śródmieściu. W 1876 r. przy ul. Reja 7, u zbiegu ul. Krasińskiego wzniesiono budynek szkoły. Sąsiadował on ze wznoszonym w tym samym czasie budynkiem Zakładu dla Niewidomych. W ostatniej dekadzie XIX w. nosił on nazwę Prowincjany Zakład dla Głuchoniemych (niem. Provinzial Taubstummen Anstall zu Bromberg), obejmujący swym zasiągiem obszar ówczesnej prowincji poznańskiej. Uczniowie zamieszkiwali w internacie na terenie zakładu.

Po wejściu w 1911 r. w życie ustawy pruskiej, m.in. w sprawie przejęcia zakładów dla głuchych przez samorządy, zmieniono nazwę zakładu na Krajowy Zakład dla Głuchoniemych. W 1922 r., w dwa lata po przejęciu zakładu przez władze polskie, przeniesiono go do Kościana.

Okres polski

W okresie międzywojennym dzieci i młodzież niesłysząca z Bydgoszczy i jej okolic była kierowana do zakładów znajdujących się w najbliższym sąsiedztwie, tj. do Poznania i Wejherowa.

Po II wojnie światowej odżyła potrzeba utworzenia w Bydgoszczy szkolnictwa specjalnego w tym zakresie. 1 marca 1947 r. utworzono Państwowy Zakład Wychowawczy dla Głuchoniemych, który umieszczono w Zespole Parkowo-Pałacowym w Ostromecku. Zakład początkowo liczył 50 uczniów, 4 nauczycieli i obejmował szkołę podstawową, zawodową, a także gospodarstwo przyzakładowe. W szkołę zawodowej młodzież przygotowywała się do zawodów: krawiec, szewc i cholewkarz. Trudności lokalowe, głównie brak odpowiednich pomieszczeń warsztatowych spowodowały likwidację szkoły zawodowej z końcem roku szkolnego 1964/1965. Z początkiem lat 70. XX w. w ramach zakładu działały już tylko dwie jednostki organizacyjne: szkoła podstawowa oraz internat.

Pierwotnie pomieszczenia szkoły znajdowały się w XVIII-wiecznym pałacu myśliwskim i nie odpowiadały podstawowym warunkom bezpieczeństwa. Mimo to zajęcia w pałacu odbywały się aż do 1983 roku. Część pomieszczeń klasowych rozrzucona była również w budynkach mieszkalnych na terenie wsi. W 1977 r. oddano do użytku nowy budynek szkoły, który przejął klasy rozrzucone po Ostromecku. Natomiast uczniowie z zamkniętego pałacu myśliwskiego podjęli naukę m wsi Rafa, oddalonej od Ostromecka o 15 km. Internat znajdował się w tzw. nowym pałacu, wybudowanym w XIX w. W 1986 roku decyzją Państwowej Inspekcji Pracy sypialnię na I piętrze wyłączono z użytkowania, co spowodowało duże zagęszczenie wychowanków na parterze. Trudne warunki lokalowe spowodowały konieczność zmiany lokalizacji szkoły.

W 1990 r. Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Głuchych przeniesiono do Bydgoszczy do zaadaptowanego hotelu Ochotniczych Hufców Pracy przy ul Glinki 144. W 1989 roku ruszyła budowa nowego Ośrodka w bydgoskiej dzielnicy Fordon, którą zakończono w 1993 roku. Otwarcia nowego ośrodka przy ul. Akademickiej 3 dokonano 25 września 1993 r. Umieszczono w nim przedszkole, szkołę podstawową, szkołę zawodową o kierunkach: krawiec odzieży lekkiej oraz monter podzespołów elektronicznych, salę gimnastyczną i internat. Nazwę placówki zmieniono na Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej, a w 1997 r. nadano jej mu gen. Stanisława Maczka. Odsłonięto też płaskorzeźbę z wizerunkiem generała autorstwo artysty rzeźbiarza Michała Kubiaka.

W 2004 r. liczba wychowanków wynosiła 140, a personelu ok. 60 osób. Pierwsze egzaminy maturalne odbyły się w maju 1999 roku Obecnie niektórzy absolwenci tej placówki studiują w bydgoskich uczelniach wyższych. Jednym z długoletnich sponsorów szkoły jest piosenkarz Krzysztof Krawczyk.

Pierwotna siedziba zakładu

Najstarszy w Bydgoszczy budynek zakładu dla głuchoniemych wzniesiono w stylu eklektycznym. Rzut budynku założono na planie odwróconej litery „L”. Składa się on ze zbudowanego w 1897 r. dwukondygnacyjnego budynku głównego w ciągu ul Reja (w nim zapewne mieścił się internat) i dostawionego doń, prostopadle (wzdłuż ul Krasińskiego) okazałego trzykondygnacyjnego skrzydła prawdopodobnie z lat 80. XIX w., krytego dwuspadowymi dachami. Na osi elewacji frontowej posiada on niewielki ryzalit, sień przejazdową (w przyziemiu) i nadwieszony w kondygnacji piętra pięcioboczny wykusz, kryty daszkiem pięciospadowym.

W skład Zakładu wchodziła ponadto murowana, jednokondygnacyjna sala gimnastyczna (niem. Turnhalle) zbudowana przy narożniku ulic Krasińskiego i Gimnazjalnej ok. 1896 r. w stylu historyzującym i fragmentarycznie z formami neoromańskimi. Założono ja na planie prostokąta z niższym i węższym małym ryzalitem wejściowym od ul Krasińskiego. W 1897 r. obiekty zakładu od ul Krasińskiego zostały ogrodzone.

Budynek obecnie pełni funkcję mieszkalną. Mimo częściowej przebudowy obiektu po 1945 r. zachowały się oryginalne stolarki okienne i drzwiowe.