Cmentarz św. Jerzego w Toruniu

Cmentarz św. Jerzego w Toruniu - cmentarz położony w centrum Torunia (między ulicami Gałczyńskiego, Morcinka i Sportową), w pobliżu zespołu staromiejskiego.

Cmentarz św. Jerzego w Toruniu - cmentarz położony w centrum Torunia (między ulicami Gałczyńskiego, Morcinka i Sportową), w pobliżu zespołu staromiejskiego.

Historia

Cmentarz jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia. Został założony w lutym 1811 (pierwsze pochówki od czerwca tegoż roku). Historia cmentarza sięga XIV w., kiedy to w pobliżu podmiejskiego kościoła św. Jerzego oraz leprozorium wyznaczono miejsce pochówków.

Stary cmentarz św. Jerzego zlikwidowano w 1813 tworząc nieopodal nowe miejsce grzebalne, kilkakrotnie powiększane (m.in.: w 1826, 1854, 1856, 1890), obecnie zajmuje ok. 8 ha, podzielony jest na 28 kwater. Obecnie poszczególne części są administrowane przez następujące parafie: ewangelicko-augsburską św. Szczepana, katedralną Świętych Janów i parafię Wniebowzięcia NMP. Korzystają z niego również prawosławni i osoby innych wyznań.

Mimo znacznego wieku cmentarza zachowało się tu raczej mało przykładów dawnej rzeźby nagrobnej, najstarszy - jednocześnie najciekawszy jest nagrobek o formach neoklasycystycznych wystawiony w 1826 zmarłemu 9 lat wcześniej Johannowi Ephraimowi Wesselowi. Również z pierwszej połowy XIX w. pochodzą jeszcze dwa nagrobki: Amalii Hirsch z 1844 i kapitana Żernickiego z 1839. Stosunkowo nieliczne są nagrobki z końca XIX w., zdecydowana większość pochodzi z XX stulecia. Nie brak wśród nich pomników o ciekawej formie. Niektóre z nich wymagają pilnej renowacji, jak np. modernistyczny nagrobek rodziny przemysłowców Raapke. Urodę najdawniejszych części nekropolii podkreśla bujna stara zieleń oraz ozdobne metalowe ogrodzenia grobów.

Na wzór najcenniejszych polskich nekropolii, także na cmentarzu św. Jerzego - przy okazji uroczystości związanych ze świętem Wszystkich Świętych - prowadzona jest coroczna kwesta przeznaczona na renowację najcenniejszych pomników nagrobnych.

Drewniana kaplica cmentarna z 1885 obecnie służy jako kościół parafii polskokatolickiej. Dom grabarza został zbudowany w 1913.

Wzdłuż ul. Morcinka ustawiono w formie lapidarium szereg - przeważnie uszkodzonych - nagrobków ze zlikwidowanego w latach 90. cmentarza staroluterskiego położonego przy ul. Matejki (obecnie teren Osiedla Młodych).

Zmarli

Cmentarz jest nekropolią wybitnych torunian, w tym wielu profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Spoczywają tu m.in.:

• Zofia Abramowiczówna
• Antoni Basiński (1905-1990), fizykochemik, profesor i rektor UMK
• Ryszard Bohr, biolog, ekolog, wieloletni dziekan Wydziału Biologii, profesor rektor UMK
• Rudolf Brohm (1807-1881), profesor gimnazjum, inicjator budowy pomnika Mikołaja Kopernika, współzałożyciel Muzeum Miejskiego (grób niezachowany)
• Stefan Burchardt (1899-1991), bibliotekarz wileński i toruński, bibliofil
• Józef Buszczyński (1823-1887), drukarz i wydawca, działacz narodowy
• Sylwester Buszczyński (1855-1940), drukarz i wydawca
• Dora Cieńska (1882-1932), działaczka oświatowa i harcerska, organizatorka polskiego życia ewangelickiego po I wojnie światowej
• Józef Czarkowski (1939-1996), filozof
• Eugeniusz Droste (1901-1995), filatelista, zasłużony dla Towarzystwa Miłośników Torunia, działacz ewangelicki
• Milan Duškov
• Władysław Dziewulski (1878-1962), astronom, profesor USB i UMK
• Jerzy Frycz (1927-1985), historyk sztuki, konserwator zabytków, docent UMK
• Olgierd Gałdyński (1921-1984), artysta fotografik
• Zygfryd Gardzielewski (1914-2001), artysta grafik, typograf
• Tadeusz Godziszewski (1904-1977), artysta rzeźbiarz, związany z USB i UMK
• Bogumil Goltz (1801-1870), pisarz niemiecki (grób niezachowany)
• Stanisław Gorgolewski (1926-2011), astronom, profesor UMK
• Karol Górski
• Melityna Gromadska
• Marian Gumowski
• Wojciech Hejnosz
• Eduard Hennig (1812-1860), sędzia, niemiecki polityk liberalny (grób niezachowany)
• Jerzy Hoppen
• Janina Hurynowicz (1894-1967), fizjolog i neurolog, profesor USB i UMK
• Artur Hutnikiewicz
• Wilhelmina Iwanowska (1905-1999), astronom, docent USB i profesor UMK
• Roman Jakimowicz (1889-1951), archeolog, założyciel Muzeum Archeologicznego w Warszawie, profesor UMK
• Bronisław Jamontt
• Henryk Jankowski (1961-1995), lekkoatleta
• Kazimierz Jasiński (historyk)
• Sławomir Kalembka (1936-2009), historyk, rektor UMK
• Zygmunt Kittel (1877 - 1960), dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieznie
• Paweł Klimosz (1879-1953), pedagog, inspektor szkolny, działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim i Mazurach, polski działacz ewangelicki
• Theodor Eduard Körner (1810-1891), burmistrz, historyk (grób niezachowany)
• Ludwik Kolankowski
• Roman Konkolewski (1954-1995, konserwator dzieł sztuki
• Józef Kozłowski (1905-1991), artysta plastyk, profesor UMK
• Ryszard Krzywka (1925-2009), artysta grafik, profesor UMK
• Eugeniusz Kucharski
• Edward Kuczyński (1905-1958), artysta grafik, docent UMK
• Jerzy Liczkowski (1914-1983), ekonomista, profesor UMK
• Mieczysław Limanowski
• Edward Mielniczek (1920-2009), dziennikarz radiowy, literat, działacz kulturalny
• Ryszard Mienicki (1886-1956), historyk i archiwista wileński i toruński, profesor USB i UMK
• Władysław Namysłowski (1889-1957), prawnik, historyk, dyplomata, profesor UJK, UMK i UAM
• Barbara Narębska-Dębska (-Kozłowska) (1921-2000), artysta grafik
• Juliusz Narębski (1927-1993), fizjolog, neurolog, profesor UMK
• Stefan Narębski (1892-1966), architekt, profesor USB i UMK
• Zenon Hubert Nowak (1934-1999), historyk, profesor UMK
• Tadeusz Petrykowski (1921-1983), literat
• Helena Piskorska (1895-1973), historyk, archiwistka
• Felicjan Polakowski (1933-1980), architekt, konserwator zabytków
• Walerian Preisner (1894-1966), romanista, bibliotekarz UJK i UMK, docent UMK
• Jan Prüffer (1890-1959), zoolog i biolog, profesor USB i UMK
• Jerzy Remer
• Juliusz Rudnicki (1881-1948), matematyk
• Ludwik Rutkowski (1904-1981), organista w Bazylice św. Janów
• Ireneusz Sławiński (1924-1997), konserwator zabytków
• Eugeniusz Słuszkiewicz (1901-1981), językoznawca i orientalista, profesor UJK i UMK
• Andrzej Sobkowiak (1945-1987), działacz NSZZ „Solidarność”
• Stefan Srebrny
• Helena Steinborn (1875-1952), działaczka narodowa i społeczna
• Otton Steinborn
• Marian Sydow (1890-1948), krajoznawca, regionalista, bibliofil
• Leon Szuman (1852-1920), chirurg, działacz narodowy i społeczny
• Wanda Szuman
• Władysław Szuman (1868-1924), adwokat, działacz narodowy i społeczny
• Leonard Torwirt
• Jan Michał Wieczorek (1904-1980), kompozytor i dyrygent, nauczyciel
• Bronisław Włodarski (1895-1974), historyk, nauczyciel gimnazjów lwowskich, profesor UMK
• Andrzej Woszczyk (1935-2011), astronom, profesor UMK
• Witold Zacharewicz (1904-1974), chemik, profesor USB i UMK
• Elżbieta Zawacka
• Karol Wiktor Zawodziński (1890-1949), kawalerzysta, krytyk literacki, rusycysta, profesor UMK
• Zbigniew Zdrójkowski (1915-1995), historyk prawa, profesor UMK
• Ignacy Zelek
• Maria Znamierowska-Prüfferowa
• Leonid Żytkowicz (1909-1991), historyk, profesor UMK

Znajdują się tu ponadto liczne groby duchowieństwa, w tym księży jezuitów i sióstr elżbietanek.