Budynek Dyrekcji Kolei

0

Budynek byłej Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy – zabytkowy budynek w Bydgoszczy, dawna siedziba Dyrekcji Pruskiej Kolei Wschodniej.

Czytaj dalej

Budynek byłej Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy – zabytkowy budynek w Bydgoszczy, dawna siedziba Dyrekcji Pruskiej Kolei Wschodniej.

Położenie

Budynek stoi przy ul. Dworcowej 63, w obrębie Śródmieścia Bydgoszczy, nieopodal brzegu Brdy, ok. 300 m od zabudowań dworca kolejowego Bydgoszcz Główna. Do czasu zmiany numeracji nieruchomości w okresie międzywojennym budynek nosił numer 28.

Historia

Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy początkowo (w latach 1849-53) mieściła się w kamienicy przy Nowym Rynku 8. W 1853 została przeniesiona do budynku dworcowego. W miarę jak rozbudowywała się sieć kolejowa, rosło również zatrudnienie w administracji nią zarządzającej. Mimo że w 1861 budynek rozbudowano o masywne skrzydła, a w 1870 niemal w całości przeznaczono na cele administracyjne (urządzono w nim również poczekalnię i restaurację), pomieszczenia starego budynku dworcowego ponownie okazały się zbyt szczupłe i niektóre wydziały dyrekcji przenoszono do wynajmowanych od miasta domów (ok. 1880 wynajmowano 11 takich domów).

W związku z trudną sytuacja lokalową bydgoskiej dyrekcji zaczęto rozważać możliwość budowy nowego gmachu. Zaprojektowanie planu tej budowli powierzono berlińskiej firmie architektonicznej Gropius und Schmieden. Projektantem budynku był Martin Philipp Gropius (1824-1880).

Projekt nowego budynku dla Dyrekcji Kolei został w 1885 przedłożony do rozpatrzenia na obradach pruskiego parlamentu (Landtagu). Koszty budowy obliczone na ok. 2,5 miliona marek okazały się za wysokie (Ministerstwo Robót Publicznych wyasygnowało na nowy budynek jedynie 1,45 miliona marek), w związku z czym nastąpiła konieczność przerobienia planu i obniżenia kosztów inwestycji. Ponieważ Martin Gropius już nie żył, zmiany jego planów podjął się, zgodnie ze wskazówkami głównego radcy budowlanego Schmeitzera, krajowy inspektor budowlany Bergmann. Pod budowę nowego gmachu wyznaczono teren przy ulicy Dworcowej 63, ok. 20 m od rzeki Brdy i 300 m od dworca kolejowego.

Prace przy wznoszeniu budynku rozpoczęto latem 1886, stan surowy osiągnięto pod koniec 1887, a prace wykończeniowe trwały do połowy 1888. Kierownictwo budowy stanowili: inspektor budowlany Bergmann i architekt Dahms. Instalacja wodnokanalizacyjna i centralnego ogrzewania powstawała pod nadzorem rządowego architekta Richtera. Wnętrza obiektu zostały zaprojektowane z użyciem bogatych form architektonicznych i zdobień, które miały podkreślać znaczenie, dostojeństwo i powagę urzędu.

W efekcie prac powstał okazały trzykondygnacyjny budynek z dwupoziomowym poddaszem, który do dzisiaj zalicza się do najbardziej reprezentacyjnych budynków municypalnych w Bydgoszczy.

Krótko po wybudowaniu głównego gmachu jego otoczenie wzbogacone zostało o nieduży budynek znajdujący się przy ul. Królowej Jadwigi oraz o szereg budynków gospodarczych m.in. garaże i kotłownię z charakterystycznym, wysokim kominem.

Koncepcja projektu (zarówno wyglądu jego elewacji, jak i wnętrz ) miała odzwierciedlać pruski oficjalny styl architektury. W przypadku gmachu dyrekcji nawiązano do stosunkowo rzadko wykorzystywanego w sztuce oficjalnej Prus manieryzmu.

Planowane jest przekazanie budynku Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Powstanie tam wydział stomatologii.

Architektura

Budynek dyrekcji kolei zbudowany jest w stylu historycznym nawiązującym do manieryzmu niderlandzkiego, z wieżą i dekoracyjnymi szczytami.

Gmach zbudowano na planie wydłużonego prostokąta, z czterema ryzalitami w skrzydłach i środkowym od frontu oraz trzema wewnętrznymi dziedzińcami: dwoma większymi kwadratowymi i jednym mniejszym prostokątnym. Korpus nakryty jest wysokimi dachami dwuspadowymi, w ryzalitach zastosowano dachy namiotowe, a w ryzalicie od frontu dwie wieże, zwieńczone hełmami. Elewacja frontowa zdobiona jest detalem kamieniarskim. Szczególnie bogato dekorowany jest portal na osi ryzalitu frontowego.

Gmach posiada piwnice i trzy kondygnacje oraz obszerne, dwupoziomowe poddasze. Głównym materiałem budulcowym ścian jest cegła łączona zaprawą wapienno-cementową i oblicowana z zewnątrz czerwoną cegłą licówką. Powierzchnie ścian zewnętrznych urozmaicone są fryzami z żółtej cegły klinkierowej i zielonej, glazurowanej, a boniowanie naroży budynku, gzymsy, portale, ościeża i węgary wykonane są z rzeźbionego piaskowca. W ryzalitach bocznych i środkowym znajdują się wejścia do budynku. Każde z nich ujęte jest w bogato zdobiony portal.

Zachowana jest pierwotna stolarka okienna o zróżnicowanych formach, z najbardziej dekoracyjnymi oknami sali obrad (okna w ryzalicie środkowym), przechodzącymi przez dwie kondygnacje. Wszystkie zryzalitowane części budynku zwieńczone są podobnymi w formie szczytami, przy czym najbardziej rozbudowany jest szczyt ryzalitu środkowego. Flankują go dwie wysokie wieże o baniastych hełmach z ośmiokątnymi latarniami.

Dachy, wsparte na drewnianej konstrukcji, pierwotnie zostały przykryte angielską dachówką, obecnie pokryte są arkuszami blachy ocynkowanej. Połacie dachów urozmaicone są lukarnami z ostrosłupowymi daszkami oraz trójkątnymi świetlikami.

Obok głównego gmachu znajduje się (przy ul. Królowej Jadwigi) kolejny budynek, który powiela niderlandyzującą manierę stylistyczną budynku głównego. Przebudowy tego obiektu pozbawiły go stromych dachów i szczytów. W latach 2009-2010 wykonano remont tego budynku, który obejmował m.in. odtworzenie kształtu spadzistego dachu.

Po oddaniu budynku do użytku w 1889 znajdowały się w nim następujące pomieszczenia:

  • w piwnicy - dwa mieszkania dla woźnych, oddział druków i oddział kontroli;
  • na parterze - kasa główna, oddział techniczny, biuro taryfowe i biuro reklamacji;
  • na I piętrze - wydział personalny, kancelaria, sekretariat, biblioteka, kontrola ruchu, miejsce registratury i kalkulacji;
  • na II piętrze - izba planowania, oraz biura techniczne, statystyczne i materiałowe.

Pośrodku budynku, na I piętrze, nad hallem wejściowym znajdowała się reprezentacyjna sala posiedzeń z 3 wielkimi oknami.

Dzisiaj wnętrze budynku tylko częściowo oddaje swój pierwotny charakter, głównie poprzez niezmienny układ trój-przęsłowego holu, korytarzy ze sklepieniami krzyżowymi, i reprezentacyjną klatkę schodową z oknami wypełnionymi szkłem z trawionymi motywami herbów Gdańska i Poznania. Reprezentacyjną rolę nadal zachowuje obszerna sala posiedzeń obudowana ozdobną boazerią biegnącą do wysokości ok. 2 m, zwieńczoną zdobionym gzymsem. Do sali prowadzą masywne portale z motywami konsolek, rautów i herm.


Budynek Dyrekcji Kolei - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.