Wielka Synagoga

0

Wielka Synagoga w Toruniu – nieistniejąca synagoga znajdująca się na Starym Mieście w Toruniu, na tyłach działek przy ulicy Szczytnej 10 i 12.

Synagoga została zbudowana w 1847 roku i otwarta 3 września 1847.

Na cały zespół zabudowań gminy żydowskiej w Toruniu składała się synagoga oraz kamienice od strony ul. Szczytnej. Murowany, piętrowy budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta i przekryto dużym dwuspadowym dachem; jego tylna ściana opierała się o ul. Podmurną. Elewacje były utrzymane w stylu klasycystycznym, z fasadą, na którą składał się portal z toskańskimi kolumnami wspierającymi architraw. Według zachowanego projektu z 1885 r. fasada była boniowana, o otworach okiennych i drzwiowych zamkniętymi łukiem półkolistym. Wewnątrz we wschodniej części znajdowała się główna sala modlitewna, do której wchodziło się przez przedsionek. Salę z trzech stron otaczały galerie dla kobiet, wsparte na rzędzie 10 kolumn. Na wschodniej ścianie znajdował się niezwykle bogato zdobiony Aron ha-kodesz.

Kamienica przy ul. Szczytnej 12 należała w latach 1703-1724 do burmistrza Torunia, Jana Gotfryda Roesnera, w latach 1780-1792 r. natomiast do burmistrza Jana Samuela Zerneckego. Gmina żydowska nabyła ją, jak również sąsiednią kamienicę pod numerem 10, w 1843 r. Umieszczono tam salę posiedzeń gminy, szkołę żydowską oraz mieszkanie woźnego. W 1885 r. dokonano gruntownej przebudowy budynków. Powstała kamienica miała jednolitą fasadę licowaną cegłą, z charakterystyczną wieżyczką w skrajnej prawej osi, zwieńczoną cebulastą kopułą z gwiazdą Dawida. Zachowane dotychczas bogato dekorowane, barokowe drewniane schody przeniesiono początkowo do ratusza, a w 1891 r. przekazano je do restaurowanego zamku krzyżackiego w Malborku, gdzie uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej.

W okresie międzywojennym synagoga miała zostać rozbudowana, lecz te plany przerwała wkrótce okupacja niemiecka.

Podczas II wojny światowej cały zespół synagogalny został od listopada 1939 do lutego 1940 roku rozebrany przez hitlerowców. Gruz z rozbiór­ki trafił do zamieszkujących Rudak i Stawki bauerów.

Po zakończeniu wojny, w 1948 roku zasypano piwnice, które pozostały po synagodze. Wkrótce na miejscu zburzonych kamienic zbudowano nowy budynek, na którym 18 października 1993 roku umieszczono tablicę upamiętniającą istnienie synagogi. Na miejscu samej synagogi, od strony ul. Podmurnej postawiono w latach 60. pawilony usługowo-handlowe.

Wielka Synagoga - to miejsce nie ma jeszcze przewodnika, a jego lokalizacja jest niepotwierdzona. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik i/lub wskazać lokalizację tego miejsca.