Kościół św. Piotra i Pawła

Kościół św. Piotra i św. Pawła w Chełmnie, dawny kościół dominikański, od 1829 do 1945 ewangelicki, obecnie filialny w parafii Wniebowzięcia NMP, położony w północno-wschodniej części starego miasta w Chełmnie, w bloku ograniczonym ulicami Wodną i Kościelną oraz murami miejskimi. Fasada kościoła stanowiła pierwowzór fasady katedry warszawskiej.

Kościół św. Piotra i św. Pawła w Chełmnie, dawny kościół dominikański, od 1829 do 1945 ewangelicki, obecnie filialny w parafii Wniebowzięcia NMP, położony w północno-wschodniej części starego miasta w Chełmnie, w bloku ograniczonym ulicami Wodną i Kościelną oraz murami miejskimi. Fasada kościoła stanowiła pierwowzór fasady katedry warszawskiej.

Historia i architektura

Dominikanie przybyli do Chełmna prawdopodobnie już w 1233 r. (a więc w roku lokacji miasta). Istniejący dzisiaj kościół zaczęto wznosić od prezbiterium w 4 ćwierci XIII wieku, chociaż w obrębie neogotyckiej istnieją wcześniejsze fragmenty budowli późnoromańskiej z lat ok. 1240-50. W pierwszej połowie XIV wieku zbudowano korpus, najpierw w postaci niesymetrycznej dwunawowej hali o sześciu przęsłach; w trzeciej ćwierci XIV w. dobudowano trzecią bardzo wąską nawę północną, z tego czasu pochodzi również szczyt zachodni. W drugiej połowie XVII wieku wnętrze korpusu całkowicie przebudowano ze zmianą programu przestrzennego na czteroprzęsłową bazylikę i założeniem nowych sklepień. Z końca XIX wieku pochodzą przybudówki - kruchta zachodnia i zakrystia od północy.

Kościół jest murowany z cegły. Z zewnątrz zachował cechy gotyckie, wnętrze korpusu jest zbarokizowane. Obecnie jest to czteroprzęsłowa niesymetryczna bazylika o bardzo wąskiej nawie północnej, przed barokizacją był trójnawową, sześcioprzęsłową halą. Zachowane w pierwotnej postaci prezbiterium jest trójprzęsłowe, zamknięte od wschodu pięcioma bokami ośmioboku, sklepione krzyżowo-żebrowo, w przęśle środkowym gwiazdą czteroramienną. Od zewnątrz jest opięte uskokowymi skarpami, przez ich gęste ustawienie wzmacniającymi wertykalizm budowli. Wyróżnia się również zachodni szczyt korpusu, dzielony gęsto ustawionymi pod kątem lizenami przechodzącymi w pinakle.

Dawne bogate, późnobarokowe i rokokowe wyposażenie wnętrza zostało w większości usunięte po przejęciu kościoła przez ewangelików. Na miejscu zachowała się tylko kilka elementów: późnobarokowy ołtarz główny, wzorowany na ołtarzu kościoła NMP w Toruniu, drewniane rokokowe stalle w prezbiterium, dekorowane ornamentem rocaille i wolutami, przy filarze w nawie głównej rokokowa ambona, na której baldachimie cztery putta przedstawiające personifikacje kontynentów.

Od 2005 roku w Chełmnie trwają prace remontowo-konserwatorskie (projekt "Rewitalizacja zabytków architektury miasta Chełmna"), dzięki temu najbardziej zniszczone kościoły otrzymały szansę na swoje odrodzenie, toteż jeszcze przez długi czas będziemy podziwiać to, co do niedawna było dla nas niedostępne i zniszczone.