Kościół ewangelicki św. Krzysztofa

Kościół św. Krzysztofa we Wrocławiu - ewangelicka świątynia we Wrocławiu przy pl. św. Krzysztofa znajdującym się na rogu ul. Kazimierza Wielkiego i Wierzbowej.

Kościół św. Krzysztofa we Wrocławiu - ewangelicka świątynia we Wrocławiu przy pl. św. Krzysztofa znajdującym się na rogu ul. Kazimierza Wielkiego i Wierzbowej.

Historia

Do 1945

Pierwotnie na jego miejscu znajdowała się kaplica pogrzebowa Katedry św. Marii Magdaleny pw św. Marii Egipcjanki. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1267 z dokumentu fundatora, księcia Władysława wrocławskiego. Znajdowała się pod opieką cechu kuśnierzy, mieszkających przy dzisiejszej ulicy Oławskiej i w okolicach.

Na początku XV wieku kaplicę przebudowano na gotycki kościół. Dzieło architekta i mistrza kamieniarskiego Henryka z Ząbkowic (Heinricha Frankensteina) było jednonawową trzyprzęsłową ceglaną budowlą na planie prostokąta 32×16 metrów. Nawa nakryta jest sklepieniem sieciowym (które było nowością we Wrocławiu), natomiast jednoprzęsłowe pięcioboczne prezbiterium - krzyżowo-żebrowym. Dwuspadowy stromy dach kryty był dachówką.

Kościołem, tak jak pobliską Bramą Oławską, opiekowali się wciąż kuśnierze; był on też co najmniej od 1416, kiedy wygłaszano w nim polskie kazania, ośrodkiem skupiającym mieszkających we Wrocławiu Polaków. W połowie XV wieku kościół zmienił patrona na św. Krzysztofa, dzięki czemu uzyskał znaczne korzyści, potwierdzone przez papieża. W 1461 dobudowano do kościoła kwadratową wieżę zwieńczoną hełmem w kształcie ostrosłupa z ołowianej blachy. W 1539 roku kościół otrzymał zegar, w 1575 zmieniona została konstrukcja wieży i hełmu na renesansowy, a w 1602 dobudowano zakrystię.

Od początku XVI wieku zaczęły znacznie rosnąć we Wrocławiu wpływy reformacji. Kościół pełnił wówczas funkcję polskiej szkoły luterańskiej, zgodnie z naukami Lutra, nakazującymi umożliwianie wyznawania wiary i pobierania nauki w języku ojczystym. Dzieci uczyły się tu od 1619 katechizmu i recytacji Biblii po polsku. Kierownikiem tej szkoły był Michał Kusz, kaznodzieja, autor wydanego drukiem w 1646 "Przewodnika do języka polskiego". W 2 połowie XVIII w. działał tu ks. Paweł Twardy.

Naciski królów pruskich w wieku XVIII i później zmierzały jednak do likwidacji narodowościowej roli kościoła ewangelickiego. W 1809 pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych domagało się od konsystorza przerwania wygłaszania kazań po polsku, czesku i serbołużycku. Mimo to w kościele św. Krzysztofa aż do 1829 odbywały się regularne polskie nabożeństwa, a przez następne dziesięciolecia już coraz rzadziej, ale sporadycznie do około 1888, kiedy to kościół stał się siedzibą filiału parafii św. Marii Magdaleny.

Kościół stał pośrodku otoczonej murem działki, po usunięciu muru nazwano to miejsce placem św. Krzysztofa. W latach 1866-69 zasypano przepływającą wzdłuż północnej krawędzi przykościelnego placu odnogę Oławy, zwaną "Czarną" lub "Miejską". Przy skrzyżowaniu ulicy Wierzbowej (Weidenstraße) z Oławską (Ohlauer Straße) mieszkał w wolno stojącym budynku pastor i dzwonnik.

Po 1945

Pod koniec oblężenia Wrocławia w 1945 uległ znacznym zniszczeniom, szacowanym na 75%. Odbudowywany był w latach 1947-49 i 1957-58 wg projektów Edmunda Małachowicza (tego samego, który realizował odbudowę pobliskiego Muzeum Architektury i renowację katedry) i Rachwalskiego. W czasie odbudowy wykorzystano elementy architektoniczne z nieczynnych dolnośląskich kościołów ewangelickich: manierystyczny tryptyk z Masłowa, neogotyckie ławki, ambonę, kamienną chrzcielnicę i organy firmy Schlag & Söhne z 1909 ze Słupca koło Nowej Rudy.

W 1958 kościół przekazano na potrzeby religijne wrocławskiej ewangelickiej mniejszości niemieckiej, ale bez tworzenia w nim osobnej parafii. W roku 1966 wyremontowano elewację, a w latach 1969-1970 zrekonstruowano barokowo-klasycystyczny hełm wieży.

W latach 70. zburzono przyległą zabudowę w ciągu dawnej wewnętrznej fosy, aby stworzyć miejsce dla Trasy W-Z. Odtąd kościół stoi w nienaturalnym otoczeniu, na skraju trasy szybkiego ruchu, przy rampach tunelu. Po drugiej stronie ulicy Wierzbowej znajduje się natomiast zabytkowy Pałac Oppersdorfów oraz działka po wyburzonej drukarni na której w roku 2014 ma się rozpocząć budowa biurowca.

W 1993 utworzona została dolnośląska niemieckojęzyczna parafia ewangelicka św. Krzysztofa, obejmująca - prócz wrocławskiego - zbory z Bielawy, Gromadki, Jeleniej Góry, Legnicy, Lubania, Świdnicy i Wałbrzycha.

We wrocławskim kościele nabożeństwa w języku niemieckim odbywają się co niedzielę o godzinie 10°°. W tym samym kościele odbywają się także co tydzień nabożeństwa metodystyczne po koreańsku, w czwartą niedzielę miesiąca o godz. 19°° nabożeństwa anglikańskie w języku angielskim, a w drugą i czwartą niedzielę miesiąca o godz. 17°° nabożeństwa ewangelicko-reformowane w języku polskim.