Dworzec Gdańsk Główny

Gdańsk Główny – największa pasażerska stacja kolejowa w Gdańsku, położona na trasie Tczew – Gdynia. Mieści się w zabytkowym budynku przy ulicy Podwale Grodzkie, w Śródmieściu Gdańska. Obsługuje połączenia zarówno międzymiastowe jak i międzynarodowe. Ze stacji Gdańsk Główny odprawianych jest najwięcej pociągów trójmiejskiej SKM. Na stacji zatrzymują się pociągi pasażerskie wszystkich kategorii. Według kategoryzacji PKP stacja Gdańsk Główny ma najwyższą kategorię A.

Gdańsk Główny – największa pasażerska stacja kolejowa w Gdańsku, położona na trasie Tczew – Gdynia. Mieści się w zabytkowym budynku przy ulicy Podwale Grodzkie, w Śródmieściu Gdańska. Obsługuje połączenia zarówno międzymiastowe jak i międzynarodowe. Ze stacji Gdańsk Główny odprawianych jest najwięcej pociągów trójmiejskiej SKM. Na stacji zatrzymują się pociągi pasażerskie wszystkich kategorii. Według kategoryzacji PKP stacja Gdańsk Główny ma najwyższą kategorię A.

Położenie

Stacja znajduje się w centrum Gdańska, w dzielnicy Śródmieście, przy ulicy Podwale Grodzkie 2. Gdańsk Główny jest częścią ważnego węzła kolejowo-tramwajowo-autobusowego. Budynek jest połączony przejściem podziemnym z dworcem autobusowym, znajdującym się przy ulicy 3 Maja.

Po drugiej stronie ulicy zlokalizowano hotel Scandic (wcześniejsze nazwy: Hotel Monopol, Hotel Holiday Inn). Do 1945 tego typu obiektów było w tym miejscu więcej – hotele Continental, Reichshof (Dwór Rzeszy) oraz Norddeutscher Hof (Dwór Północno-Niemiecki).

Historia

Pierwsza linia kolejowa w Gdańsku została otwarta w 1852. Około 1867 w rejonie dzisiejszego Dworca Głównego zbudowano niewielki, prowizoryczny dworzec pasażerski Gdańsk Brama Wyżynna. Dostęp do niego był jedynie od zachodu, od strony położonej wyżej tzw. "Promenady" (ul. 3 Maja). Od wschodu dworzec od miasta oddzielała jeszcze fosa nowożytnych fortyfikacji Gdańska. Dworzec można było zacząć rozbudowywać dopiero po zasypaniu starej fosy i zlikwidowaniu zachodnich bastionów.

Oficjalna nazwa inwestycji brzmiała: "Rozbudowa dworca Gdańsk Brama Wyżynna", a na jej realizację przeznaczono specjalną ustawą kwotę 5 milionów marek.

Reprezentacyjny i przestronny Dworzec Główny został wybudowany w latach 1894-1900, w stylu tzw. "gdańskiego renesansu". Projektantami kompleksu dworcowego byli Alexander Rundel, Paul Thomer i Georg Cuny. Jest zlepkiem eklektycznych form renesansu i baroku. Gmach dworca i wieżę zbudowano z cegły i bogato ozdobiono piaskowcem z Wartkowic. 28 października 1900 oddano do użytku część główną, tzw. Empfangsgebäude (budynek powitalny); uroczyste otwarcie całości nastąpiło 30 października 1900 r. Wieża o wysokości 50 m (z zegarami) została zbudowana w latach 1900-1903. Spełniała funkcję ukrytej, wkomponowanej w zabudowę wieży ciśnień, do czasu zelektryfikowania kolei. Tarcze zegarowe (o średnicy 3,25 m) umieszczone zostały na wysokości 25,6 m. Stary dworzec "Brama Wyżynna" zamknięto 30 października 1896 i rozebrano w czasie budowy nowego dworca.

Układ dworca odpowiadał najnowszym ówcześnie osiągnięciom i wymogom. Wyposażony został w dużą halę recepcyjną z kasami, przechowalnię bagażu, budki telefoniczne, urząd telegraficzny, komisariat policji, poczekalnie wspólną dla klas I i II, oraz osobne dla III i IV klasy, umywalnię, toaletę męską oraz damską i bufet.

Wybudowanie dworca spowodowało zmiany w tej części miasta. Okolice w pobliżu stały się terenami atrakcyjnymi dla inwestorów, przede wszystkim branży hotelarskiej. Jednak już niedługo po uruchomieniu wskazywano na jego niefortunną lokalizację między miastem a Górą Gradową, w wyniku której niemożliwa była jego rozbudowa w miarę zwiększających się potrzeb miasta.

W 1945 został podpalony, a po II wojnie światowej odrestaurowany. Wieża uniknęła spalenia.

Linie kolejowe

Według nomenklatury PKP, na stacji Gdańsk Główny spotyka się 5 linii kolejowych. Wszystkie są normalnotorowe, zelektryfikowane. Najważniejszymi z nich są linie z Warszawy Wschodniej i do Stargardu Szczecińskiego, wykorzystywane intensywnie zarówno w ruchu pasażerskim, jak i towarowym. Lokalnie duże znaczenie ma linia do Rumi, czyli wydzielona linia SKM. Ponadto na stacji początek mają dwie równoległe linie jednotorowe w kierunku Nowego Portu – towarowa linia do stacji Gdańsk Zaspa Towarowa oraz częściowo niekompletna linia pasażerska do stacji Gdańsk Nowy Port, używana okazjonalnie w czasie imprez sportowych i targowych na odcinku do przystanku Gdańsk Stadion Expo.

Infrastruktura

Dworzec

Kompleks dworcowy oprócz kas biletowych i stanowiska informacji kolejowej mieści różnego rodzaju sklepy i kilka punktów małej gastronomii. Główną halę dworca z wyjściem w kierunku peronów SKM łączy korytarz z punktami handlowymi oraz restauracją McDonald's. W bezpośrednim sąsiedztwie dworca znajdował się Urząd Pocztowy Gdańsk 2, obecnie przeniesiony do budynku głównego. W budynku dawnych kas mieści się restauracja KFC, a w budynku położonym bardziej na północ – posterunek SOK. Po zachodniej stronie stacji zlokalizowany jest dworzec autobusowy, połączony z dworcem przejściem podziemnym.

Budynek dworca jest zbudowany według tego samego projektu, co dworzec w Colmar. Ponadto pałac ślubów w japońskim mieście Imari został zbudowany na podobieństwo dworca w Gdańsku.

Przejścia podziemne

Na stacji znajdują się dwa przejścia podziemne. Krótsze łączy główną halę dworca z peronami 1 i 2. Dłuższe przejście, pełne sklepów i punktów gastronomicznych, łączy wszystkie pięć peronów, biegnąc od dworca autobusowego poprzez schody ruchome, pod peronami, i dalej pod ulicą Podwale Grodzkie. Przejście to umożliwia także dostęp do przystanków tramwajowych, zarówno od strony Podwala Grodzkiego, jak i ulicy 3 Maja (przy dworcu autobusowym). Na stacji znajduje się również nieczynny tunel bagażowy z nieużywanymi windami towarowymi.

Poprzednia stacja kolejowa, Dworzec Brama Wyżynna, której tory znajdowały się w tym samym miejscu, posiadała jedynie przejście naziemne, obecnie nieistniejące, zwane od swego kształtu trąbą słonia.

Perony

Stacja posiada w sumie pięć peronów, w tym dwa wyspowe, przeznaczone do obsługi ruchu regionalnego i dalekobieżnego, a także trzy perony obsługujące pociągi Szybkiej Kolei Miejskiej. Wszystkie perony są w większości zadaszone. Perony ponumerowane są od 1 do 5, począwszy od zachodniej części stacji.

• Peron 1 (niski) – przyjmuje pociągi z zachodniej części Pomorza oraz te rozpoczynające bieg w Gdyni – odjeżdżające w kierunku Tczewa.
• Peron 2 (niski) – przyjmuje pociągi z całego kraju, przyjeżdżające z kierunku Tczewa i kończące bieg w Gdyni, ewentualnie zmierzające przez Gdynię na zachód. Na peronie znajduje się pomieszczenie dyżurnego ruchu peronowego.
• Peron 3 (wysoki) – krawędź od strony peronu drugiego służył pociągom SKM nie kończącym biegu na stacji Gdańsk Gł. – to jest odjeżdżających lub przyjeżdżających z Tczewa. Druga krawędź spełniała podobne funkcje jak perony 4 i 5. 9 sierpnia 2013 rozpoczęła się przebudowa peronu na wyspowy, z przeznaczeniem dla pociągów SKM do przystanku Gdańsk Śródmieście. Przebudowa ta wymusiła konieczność rozbiórki znajdującego się pod peronami 3 i 4 schronu przeciwlotniczego z II wojny światowej o pow. 413 m2 i mieszczącego 428 osób.
• Perony 4 i 5 (wysokie) – obsługują pociągi SKM kończące bieg na stacji Gdańsk Gł., a następnie rozpoczynające przejazd w przeciwnym kierunku. Dawniej z peronu 5 odjeżdżały pociągi SKM do Nowego Portu.

Semafory

Na terenie całej stacji Gdańsk Główny używane są jedynie semafory świetlne, wszystkie tory przy peronach są zelektryfikowane. Nastawnia dysponująca "G" znajduje się na końcu peronu 4.