Ratusz Starego Miasta

Ratusz Starego Miasta (niem. Altstädtisches Rathaus) – zabytkowy ratusz z końca XVI wieku w Gdańsku na Starym Mieście, usytuowany pomiędzy Wielkim Młynem a pokarmelickim kościołem św. Józefa. Jeden z najcenniejszych gdańskich zabytków.

1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie (pol.). 30 września 2014. .

Ratusz Starego Miasta (niem. Altstädtisches Rathaus) – zabytkowy ratusz z końca XVI wieku w Gdańsku na Starym Mieście, usytuowany pomiędzy Wielkim Młynem a pokarmelickim kościołem św. Józefa. Jeden z najcenniejszych gdańskich zabytków.

Historia

Pierwszy ratusz na Starym Mieście, gotycki wznieśli Krzyżacy w 1382 roku. W miejscu obecnego budynku znajdowały się wcześniej dwa ratusze o konstrukcji szachulcowej. W drugiej połowie XVI wieku obiekt groził już zawaleniem, dlatego przystąpiono do wznoszenia nowego.

Obecny ratusz został wzniesiony w latach 1587-1589 (prace wykończeniowe zakończono w roku 1595) w stylu niderlandzkiego manieryzmu (chociaż uderza pewna powściągliwość w wyrazie): kontrast ceglanych elewacji z kutymi w kamieniu detalami architektonicznymi, duże okna o gęstej kratownicy wewnętrznych podziałów, kontrast surowej, kubicznej bryły budynku ze strzelistymi wieżyczkami na narożach, które niejako zapowiadają wysoki i bogato członowany hełm wieży głównej. Autorem ratusza jest Antoni van Obberghen, za twórcę kamiennego portalu wejścia głównego uznaje się Willema van der Meera. Gmach powstał na planie nieregularnego kwadratu o bokach 24 m i 22 m, z dwukondygnacyjnymi piwnicami.

Wzniesiony dla władz Starego Miasta, raczej dla zaspokojenia ambicji lokalnych i potrzeb reprezentacyjnych niż dla rzeczywistych treści ustrojowych, przez wiele wieków był miejscem skupiającym ówczesne życie polityczne, gospodarcze, a także naukowe i towarzyskie tej części miasta. Ze Starym Miastem i ratuszem związany był sławny gdański browarnik oraz astronom Jan Heweliusz, który mieszkał nieopodal ratusza (→Obserwatorium Astronomiczne Jana Heweliusza) i pełnił funkcję ławnika oraz pierwszego rajcy. W piwnicach ratusza składował wyprodukowane przez siebie piwo.

Wnętrza ratusza uległy gruntownej przebudowie w latach 1911-1914 w stylu neorenesansowym, ratując przed zagładą wiele detali z kamienic patrycjuszowskich, jak np. renesansowa trójarkadowa ściana kamienna z wielkiej sieni Domu Schumannów (Konertów) (ul. Długa 45 – naprzeciwko Ratusza Głównomiejskiego), kompletne wnętrze z roku 1642 z plafonem, kominkiem, posadzką i boazeriami oraz inne detale z domów przy Podwalu Staromiejskim 69/70 i ul. Długiej 39 i 45. Renesansowy portal kamienny w sieni ratusza pochodzi z domu przy ul. Długiej 28, zaś piękne kręcone schody z Sieni Gdańskiej.

Ratusz Starego Miasta jest jedną z niewielu zabytkowych budowli gdańskich, które w niewielkim tylko stopniu ucierpiały podczas grabieży i zburzenia miasta przez wojska radzieckie w roku 1945. Dzięki temu ocalały cenne obrazy artystów gdańskich z połowy XVII wieku – cykl alegoryczny Hermana Hana i "Sybilla" Adolfa Boya. Bryła gmachu zachowała niezmieniony kształt. Od 1953 roku ratusz jest siedzibą instytucji kultury, obecnie Nadbałtyckiego Centrum Kultury.

Przed ratuszem jest umieszczony pomnik Jana Heweliusza. Znajdujący się obok ratusza most na zabytkowym Kanale Raduni to historyczny Most Chlebowy, zbudowany około 1350 roku.