Dom Opatów Pelplińskich

Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w Gdańsku, jeden z nielicznych zachowanych zabytków Starego Miasta. Siedziba Instytutu Historii Sztuki UG.

Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w Gdańsku, jeden z nielicznych zachowanych zabytków Starego Miasta. Siedziba Instytutu Historii Sztuki UG.

Dzieje budynku

• Zbudowany przez nieznanego architekta (przypuszcza się, że autorem projektu mógł być Abraham van den Blocke) w stylu niderlandzkiego manieryzmu w 1612 roku.
• Od 1686 należał do opactwa cysterskiego w Pelplinie (aby ominąć przepisy zakazujące zakonnikom posiadania domów w mieście, formalnie kamienicę kupił wojewoda pomorski Władysław Stanisław Łoś). Aż do kasaty opactwa pelplińskiego w 1823 r. cystersi wykorzystywali kamieniczkę jako zajazd.
• W 1912 popadający w ruinę dom został wykupiony z rąk prywatnych przez władze miasta. Przeprowadzono wówczas gruntowny remont, m.in. zastępując zniszczone siedemnastowieczne elementy dekoracji kamieniarskiej ich wiernymi kopiami. Szczęśliwie kamieniczka jako jedna z niewielu przetrwała działania wojenne w 1945.

Opis architektoniczny

• Boczna elewacja, wznosząca się nad kanałem Raduni, posiada skromny wystrój. Bogaciej dekorowana jest natomiast fasada, w której wykorzystano kontrast między elementami kamiennymi a ceglanym licem muru. Szczyt zdobi typowa dla niderlandzkiego manieryzmu siatka kamiennych taśm imitujących metalowe okucia (ornament okuciowy), a jego kontury tworzą esownice wzbogacone obeliskami i szyszkami. Całość wieńczy, dodany w 1912, wzlatujący orzeł. W dolnej części szczytu, pomiędzy oknami, znajdują się trzy kamienne rzeźby, w środku w formie popiersia, po bokach głowy ukazane z profilu. Gzymsy międzykondygnacyjne oparte są na rzeźbionych popiersiach ludzkich. Godny uwagi jest również kamienny portal z nadświetlem.
• Sala nr 116 na trzeciej kondygnacji nosi imię zmarłego profesora historii sztuki Konstantego Kalinowskiego
• Częściowo oryginalne jest wnętrze domu, przede wszystkim piękna balustrada drewnianych schodów z przedstawieniem Zuzanny i starców.

Zarządca

Obecnie w Domu Opatów Pelplińskich mieści się Instytut Historii Sztuki Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Gościnnie z sal budynku korzystają również studenci Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego, Zakładu Etnologii UG i Pracowni Religioznawstwa UG oraz koła naukowe tychże jednostek.

Ciekawostki

• Kamienica jest połączona z dwoma innymi budynkami, wybudowanymi po 1945 roku. Trzy budynki posiadają różne poziomy kondygnacji, przez ściany nieumiejętnie przeprowadzono liczne klaki schodowe, tworzące labirynt Minotaura.

• Uwaga: wejście do Domu Opatów Pelplińskich możliwe jest jedynie od strony dziedzińca sąsiadującego z gdańskim Ratuszem Staromiejskim, przez budynek Instytutu Archeologii.

• Mimo, iż oficjalny adres dla kamienicy "Dom Opatów Pelplińskich" brzmi "ul. Elżbietańska 3", to takowy nie figuruje w spisach pocztowych. Należy stosować adres "ul. Bielańska 5", taki jak dla Instytutu Archeologii UG.

Literatura

• J. Friedrich, Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995, ISBN 83-7017-606-2