Dom Wagi Miejskiej

0

Dom Wagi Miejskiej (niem. Waagehaus Kämmereigebäude) – zabytkowy budynek przy ulicy Sukienniczej, w bloku kamienic śródrynkowych w Nysie.

Czytaj dalej

Dom Wagi Miejskiej (niem. Waagehaus Kämmereigebäude) – zabytkowy budynek przy ulicy Sukienniczej, w bloku kamienic śródrynkowych w Nysie.

Historia

W miejscu, gdzie stoi obecny budynek, w średniowieczu istniały sukiennice z 24 kramami i składem towarów. Dom Wagi Miejskiej wybudowano w latach 1602-1604, ufundowany został przez biskupa Jana Sitscha. Mieściła się tu siedziba zarządu administracyjnego księstwa biskupiego oraz izba miar i wag. Z czasem budowla ta stała się symbolem kwitnącego w Nysie handlu. W dwuarkadowym podcieniu znajdowała się urzędowa waga towarowa, przechowywano tu także wzorzec miary łokcia.

W czasie wojen napoleońskich w 1807 roku Dom Wagi uległ zniszczeniu. Pamiątką po tych czasach jest wmurowana w elewację południową kamienna kula armatnia. Kosztowną odbudowę podjęto dopiero po kilkudziesięciu latach. Prace konserwatorskie przy renowacji zatartych przez zniszczenia wojenne i upływ czasu polichromiach przeprowadził w latach 1888-1890 Heinrich Irmann. Elewacje zewnętrzne zostały wówczas przemalowane i uzupełnione, a cały budynek gruntownie odnowiony i częściowo wewnątrz przebudowany.

W 1945 roku Dom Wagi Miejskiej został prawdopodobnie spalony, a następnie wysadzony przez Armię Czerwoną po zdobyciu Nysy. Zawaliły się podcienie, dwie górne kondygnacje elewacji frontowej oraz szczyt. W latach 1947-1948 dokonano pospiesznej, niepełnej rekonstrukcji, bez odtworzenia zniszczonych rzeźb i malowideł. Od 1955 roku mieści się tutaj Miejsko-Gminna. W 2011 roku dokonano renowacji elewacji, zachowanych fresków oraz rekonstrukcji wystroju rzeźbiarskiego przywracając obeliski nad lukarnami oraz obeliski i rzeźby na szczycie. Biblioteka Publiczna.

Architektura

Dom wzniesiony w stylu renesansu północnego (niderlandzkiego). Zalicza się go do najwspanialszych dzieł świeckiej architektury mieszczańskiej w czasach nowożytnych. Elewacje budynku zdobiły niegdyś liczne rzeźby i niezwykle bogate malowidła. Do dziś zachowała się jedynie figura Iustitii oraz niewielkie fragmenty dawnej polichromii.

Dekoracje elewacji Domu Wagi Miejskiej powstawały w dwóch etapach. W XVII wieku ukształtował się pierwotny program ideowy tej budowli, głoszący pochwałę cnót moralnych i religijnych, połączoną z apoteozą prawa i porządku społecznego rozumianego jako ład Boży.

W niszach na fasadzie budowli umieszczono wówczas figury przedstawiające alegorie trzech cnót teologicznych, zgodnych z nauką biblijną:

  • Wiara (łac. Fides) - kobieta trzymająca Krzyż i Biblię;
  • Nadzieja (Spes) – z charakterystycznym atrybutem – kotwicą;
  • Miłość (Caritas) – jako matka z dzieckiem.

Druga grupa rzeźb przedstawiała alegorie cnót moralnych wywodzących się z tradycji antycznej. Były to:

  • Sprawiedliwość (Iustitia) – z wagą i mieczem;
  • Roztropność (Prudentia) – ukazana jako Mądrość (Sapientia) z lustrem jako atrybutem;
  • Umiarkowanie (Temperantia) – z dwoma naczyniami napełnionymi winem i wodą;
  • Męstwo (Fortitudo) – przedstawione jako Siła (Robur) z fragmentem kolumny.

Na zwieńczeniu ściany szczytowej umieszczono kamienną figurę Archanioła Michała w zbroi rycerskiej, trzymającego lancę i tarczę. Rzeźba ta miała symbolizować zwycięstwo dobra nad złem.

Całość uzupełniały dwie płaskorzeźby, przedstawiające:

  • herb Nysy – sześć srebrnych lilii na czerwonym tle;
  • postać św. Jana Chrzciciela, patron biskupstwa.

Około 1700 roku zadecydowano o wzbogaceniu tego renesansowego wystroju o nowe treści polityczne i religijne. Inicjatorem przedsięwzięcia był prawdopodobnie bardzo wpływowy wówczas w mieście zakon jezuitów.

Uzupełniająca dekoracja malarska obejmowała kilka wątków ideowych. Apoteozę władzy wyrażały umieszczone w medalionach portrety:

  • cesarzy i królów niemieckich – Fryderyka Rudobrodego, Fryderyka II, Rudolfa I Habsburga,Henryka VII, Karola IV, Wacława IV, Zygmunta,Albrechta II, Maksymiliana I i Karola V;
  • władców karolińskich i saskich – Pepina Małego, Karola Wielkiego, Ludwika Pobożnego, Lotara, Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego, Karola Grubego, Arnulfa, Ludwika Dziecięcia, Konrada I, Henryka I, Ottona I, Ottona II i Ottona III;
  • legendarnych, germańskich bohaterów – Igevonusa, Istavonusa, Arminiusa, Marboda, Alaryka, Geisericha, Teodoryka, Alboina, Chlodwiga i Childeryka.

Ukazaniu majestatu władzy wynikającego z jej religijnego pochodzenia służyły portrety biblijnych proroków i władców – Abrahama, Izraela, Judy, Mojżesza, Jozuego,Gedeona, Jefty, Samsona i Dawida.

Namalowany w górnej części fasady herb Nysy z przedstawieniem towarzyszących mu bóstw morskich, syren i trytonów tworzył kolejny wątek, poświęcony apoteozie miasta.

W zwieńczeniu umieszczono wizerunek Matki Bożej jako Królowej Nieba, z Dzieciątkiem Jezus, siedzącej na tronie, z półksiężycem u stóp. Po bokach znajdowały się przedstawienia knechtów symbolizujących prawo i władzę.

Dopełnienie nowego programu ideowego stanowiły namalowane na elewacjach herby:

  • dynastii Habsburgów (a właściwie Cesarstwa Austrii) - zachował się do dzisiaj;
  • fundatora budowli, biskupa Jana Sistcha;
  • wrocławskiej kurii biskupiej
  • ówczesnego burmistrza miasta Caspra Gebauera

Obie nałożone na siebie dekoracje – renesansowa i barokowa - odznaczały się bardzo wysokim poziomem artystycznym. Nie zachowały się jednak żadne informacje o ich autorach.


Dom Wagi Miejskiej - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.