Muzeum Sztuki w Łodzi

Muzeum Sztuki w Łodzi – muzeum w Łódź, którego główną osią programową jest badanie i prezentowanie sztuki awangardowej oraz progresywnych zjawisk artystycznych. Instytucja posiada trzy oddziały: ms1, ms2 oraz Muzeum Pałac Herbsta. Założone w 1930 r. jest jednym z najstarszych do dziś istniejącym muzeów, kolekcjonującym sztukę awangardową. W 1998 roku Muzeum Sztuki w Łodzi zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów pod numerem 53.

Muzeum Sztuki w Łodzi – muzeum w Łódź, którego główną osią programową jest badanie i prezentowanie sztuki awangardowej oraz progresywnych zjawisk artystycznych. Instytucja posiada trzy oddziały: ms1, ms2 oraz Muzeum Pałac Herbsta. Założone w 1930 r. jest jednym z najstarszych do dziś istniejącym muzeów, kolekcjonującym sztukę awangardową. W 1998 roku Muzeum Sztuki w Łodzi zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów pod numerem 53.

Misja

Muzeum Sztuki w Łodzi koncentruje się na badaniu oraz prezentowaniu w różnorodnych kontekstach dzieł zgromadzonych w kolekcji sztuki XX i XXI wieku, a także na promowaniu progresywnych zjawisk artystycznych oraz wzmacnianiu roli sztuki jako elementu życia społecznego m.in. poprzez działania edukacyjne.

Realizowany program koresponduje z awangardowym projektem wypracowanym na przełomie lat 20. i 30. XX wieku przez grupę „a.r.”, a przede wszystkim Władysława Strzemińskiego, Katarzynę Kobro i Henryka Stażewskiego) oraz ze sformułowaną przez Ryszarda Stanisławskiego (dyrektora Muzeum w latach 1966–1992) ideą „muzeum jako instrumentu krytycznego”. Idee te zyskują rozwinięcie w założeniu, że muzeum ma potencjał redefiniowania i aktualizowania pojęć sztuki i kultury oraz wytwarzania społecznych relacji z udziałem sztuki. Poprzez program wystawienniczy, naukowy,edukacyjny i wydawniczy Muzeum stara się urzeczywistniać ideę sztuki jako sposobu poznawania, odczuwania i rozumienia rzeczywistości, która była częścią awangardowego marzenia o twórczym życiu dostępnym dla każdego.

Historia

Muzeum Sztuki powstało na skutek reorganizacji łódzkiego muzealnictwa w 1930 roku. Podstawą jego zbiorów jest kolekcja sztuki nowoczesnej grupy „a.r.” zgromadzona w latach 1929–1932 i uzupełniana do 1938 r. w kraju i za granicą. Inicjatorem i głównym animatorem akcji pozyskiwania darów od artystów był malarz i teoretyk sztuki Władysław Strzemiński, aktywnie wspierany przez rzeźbiarkę Katarzynę Kobro, malarza Henryka Stażewskiego oraz poetów Jana Brzękowskiego i Juliana Przybosia. Zebrana kolekcja w swym wymiarze ideowym stanowi obraz preferencji artystycznych Strzemińskiego, choć jej ostateczny kształt jest wypadkową działań wielu osób, przede wszystkim Stażewskiego i Brzękowskiego oraz Hansa Arpa i Michela Seuphora. Stanowi przegląd awangardowych nurtów i tendencji końca lat 20. XX wieku, z wyjątkową jak na owe czasy, znakomitą reprezentacją dzieł abstrakcjonistów, takich jak Hans Arp i SophieTaeuber-Arp,Theo van Doesburg, Jean Gorin, Jean Helion, Vilmos Huszar, Henryk Stażewski czy Georges Vantongerloo. Znalazły się w niej też dzieła artystów z kręgu kubizmu (np. Fernanda Légera, Louisa Marcoussisa), futuryzmu (Enrica Prampoliniego), dadaizmu (Kurta Schwittersa), surrealizmu (Maxa Ernsta, Kurta Seligmanna), formizmu (np. Leona Chwistka, Tytusa Czyżewskiego), „czystej formy” (Stanisława Ignacego Witkiewicza) czy unizmu (Władysława Strzemińskiego). Kolekcja stanowi fenomen na skalę światową, została bowiem zainicjowana przez samych artystów i ukształtowana w wyniku solidarnego działania – bezpłatnego przekazywania prac przez twórców z różnych państw, na przekór artystycznym różnicom. Pierwotnie Muzeum mieściło się na pierwszym piętrze dawnego ratusza przy Placu Wolności 1 i jego pełna nazwa brzmiała „Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów” (od nazwiska donatora Kazimierza Bartoszewicza, który przekazał miastu rodzinną kolekcję sztuki w latach 1928-1930).Otwarcie pierwszej wystawy miało miejsce 13 kwietnia 1930 roku i tę datę uznaje się za początek historii dzisiejszego Muzeum Sztuki w Łodzi. Po raz pierwszy sztukę awangardową z kolekcji grupy "a.r" udostępniono publiczności 15 lutego 1931 r. Powierzenie w 1935 r. kierownictwa muzeum doktorowi Marianowi Minichowi zaowocowało w pierwszym okresie poszerzeniem zbiorów o dzieła dopełniające obrazu polskiej sztuki nowoczesnej, przede wszystkim Formistów Polskich, lwowskiej grupy nadrealistów Artes oraz reprezentatywne prace Jankiela Adlera i Karola Hillera. Tuż po wojnie ważnym przedsięwzięciem było pozyskanie obrazów Aleksieja Jawleńskiego. Po drugiej wojnie światowej, Muzeum przeniesiono do jednego z pałaców rodziny Poznańskich – przy ulicy Więckowskiego 36, który od 1948 roku do dziś nadal jest jedną z jego siedzib. Dyrektorem został ponownie Marian Minich, który zaadoptował pałacowe sale na potrzeby muzeum oraz zaprosił do współpracy Władysława Strzemińskiego, który uzupełnił przestrzeń ekspozycyjną „salą Neoplastyczną”. Uzupełniono też kolekcję sztuki współczesnej m.in. pracami Jonasza Sterna, Jerzego Nowosielskiego, Aliny Szapocznikow.

W 1950 roku Muzeum zaczęło działać pod obecną nazwą: Muzeum Sztuki w Łodzi. Drugim dyrektorem muzeum został Ryszard Stanisławski, który kierował instytucją w latach 1966–1991. Dążył on do rozwoju międzynarodowej kolekcji sztuki nowoczesnej i współczesnej. W swej praktyce muzealnej kierował się koncepcją „muzeum jako instrumentu krytycznego”, preferując koncentrację kolekcji na zjawiskach postrzeganych jako otwarte, twórcze i autentyczne. Dzięki staraniom Stanisławskiego muzeum pozyskało pierwsze płótno z serii obrazów liczonych Romana Opałki(oraz kolejne), kolekcję wczesnych prac Krzysztofa Wodiczki, Mirosława Bałki oraz przedstawicieli Warsztatu Formy Filmowej. W tym okresie otrzymano w darze całe kolekcje o wyraźnym obliczu ideowym i stylistycznym. Muzeum otrzymało zespół nabytych u schyłku Praskiej Wiosny prac artystów czeskich (m.in. Jiříego Kolářa). Mateusz Grabowski, właściciel awangardowej galerii w Londynie, przekazał dzieła reprezentujące brytyjski pop-art i op-art (m.in. Dereka Boshiera, Bridget Riley, Pauline Boty). Artyści amerykańscy (np. Sam Francis, Lawrence Weiner, Barbara Kasten, Chris Burden) złożyli swe prace  w drodze wymiany z artystami polskimi. Zespół przekazanych przez „Solidarność” prac z pierwszej Konstrukcji w procesie (m.in. Petera Downsbrough, Dana Grahama, Richarda Nonasa) wzbogacił muzealną reprezentację minimal art. W symbolicznym geście solidarności z polskim społeczeństwem Joseph Beuys podarował w ramach akcji „Polentransport 1981” ok. 300 prac ze swojego twórczego archiwum. 

Stałym problemem muzeum był niedostatek przestrzeni wystawienniczej. Na początku lat 70. XX doszło do rozpisania konkursu na nowy gmach muzeum, który nie został jednak zrealizowany z powodu kryzysu gospodarczego. W 1973 roku muzeum otrzymało rezydencję Pałac Herbsta na Księżym Młynie. Szansa na budynek spełniający wymagania prezentacji sztuki awangardowej pojawiła się dopiero wraz z planami stworzenia kompleksu Manufaktura w dawnej fabryce Izraela Poznańskiego.Od 2006 roku dyrektorem muzeum został Jarosław Suchan. Dzięki wsparciu finansowemu ze strony Unii Europejskiej (w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego), Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Wojewódzkiego a także Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, doszło do rewitalizacji i modernizacji dawnej przędzalni w fabryce Izraela Poznańskiego. Jesienią 2008 roku uruchomiono oddział Muzeum Sztuki pod nazwą ms2, z przestrzenią o powierzchni 3000 m2,do której przeniesiono Kolekcję Sztuki XX i XXI wieku; kolejnych 600 m2 powierzchni jest przeznaczona na organizację wystaw czasowych.Ekspozycja kolekcji zrywa z chronologicznym układem prac i pojęciem „wystawy stałej”. W ramach „pracy nad kolekcją” realizowane są kolejne projekty wystawiennicze, badające zgromadzone prace i na nowo odkrywające ich potencjał. Nastąpiła zmiana w sposobie myślenia o kolekcji, jej pokazywania i dalszego rozwijania, poprzez położenie nacisku w działalności programowej (wystaw, seminariów, prezentacji, akcji artystycznych) na zestawianie, konfrontowanie ze sobą zjawisk związanych z historycznymi z współczesnymi praktykami artystycznymi, aktualnymi zjawiskami w kulturze i społeczeństwie. Według złożeń programowych awangarda nie jest traktowana jako etap zamknięty, należącym do przeszłości, ale że jako zbiór idei, które wciąż mogą być istotne dla współczesnego odbiorcy. Muzeum prezentuje sztukę współczesna i awangardową w budynkach ms2 i ms1. W latach 2011-2013 trwał remont przestrzeni wystawienniczych w gmachu na ulicy Więckowskiego. W 2013 roku został także oddany po renowacji Pałac Herbsta, gdzie prezentowana jest Kolekcja Sztuki Dawnej.

Oddziały

ms1, ul. Więckowskiego 36 (Pałac fabrykanta Maurycego Poznańskiego) - znajduje się tu zaprojektowana przez Władysława Strzemińskiego Sala Neoplastyczna, która stanowiła centrum ekspozycji Między narodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r”. W 2008 roku kolekcję przeniesiono do budynku ms2, samą Salę Neoplastyczną pozostawiono w miejscu powstania, a w przestrzeni wokół niej zaprezentowano prace współczesnych artystów odnoszących się do konstruktywistycznego dziedzictwa w ramach projektu „Sala Neoplastyczna.Kompozycja Otwarta”. W ms1 na dwóch piętrach przestrzeni ekspozycyjnej realizowane są wystawy czasowe prezentujące interesujące zjawiska w sztuce współczesnej. W pałacowym ogrodzie odbywają się imprezy plenerowe, m.in.projekcje filmowe i koncerty. W budynku znajdują się także kawiarnia "ms cafe", księgarnia "ms" oraz dostępna dla wszystkich odwiedzających muzealna biblioteka.

ms2, ul. Ogrodowa 19 – (budynek przędzalni zakładów Izraela Poznańskiego) – miejsce eksperymentalnej pracy z Kolekcją XX i XXI wieku. Unikalne zbiory muzeum prezentowane są wokół wątków istotnych dla współczesnego odbiorcy. Na parterze odziały zaaranżowano przestrzeń wystaw czasowych – poruszających przede wszystkim zagadnienia związane z awangardowym dziedzictwem. W budynku znajduje się przestrzeń dla warsztatów i innych działań edukacyjnych oraz sala multimedialna, służąca m.in. do realizacji wykładów i projekcji filmowych. W budynku mieści się również"Boston cafe" oraz księgarnia artystyczna – "mała litera art".

Pałac Herbsta, ul. Przędzalniana 72 – (zespołu pałacowo-parkowego Edwarda Herbsta). W odrestaurowanej rezydencji, należącej niegdyś do rodziny łódzkich przemysłowców, można obejrzeć kolekcję sztuki dawnej ( przede wszystkim XIX wiek) wystawę wnętrz pałacowych z przełomu XIX i XX wieku oraz ekspozycję opowiadającą losy fabrykanckiej rodziny Herbstów.

Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku 

Kolekcja obejmuje dzieła z zakresu malarstwa, rzeźby i obiektów przestrzennych, rysunku, grafiki oraz fotografii, wideo i instalacji. Jest największą i najstarszą muzealną kolekcją sztuki nowoczesnej w tej części Europy. Wiele z prac w kolekcji to dary artystów, kolekcjonerów i spadkobierców. W jej skład wchodzą działa najwybitniejszych przedstawicieli awangardy XX wieku oraz sztuki współczesnej.

Kolekcja Sztuki Dawnej

Kolekcja Sztuki Dawnej zawiera szereg dzieł malarzy polskich, zwłaszcza XIX i przełomu XIX oraz XX w., w tym kilka obrazów zaliczanych do arcydzieł malarstwa polskiego; "Portret matki" Henryka Rodakowskiego, "Napoleon na koniu" Piotra Michałowskiego, "Śpiący Mietek" Stanisława Wyspiańskiego, "Sobieski w Częstochowie" Jana Matejki.

Działalność edukacyjna i popularyzująca sztukę 

Jednym z celów tworzenia kolekcji grupy "a.r" oraz kontynuującej jej starania instytucji Muzeum było popularyzowanie wiedzy o sztuce i prezentowanie osiągnięć sztuki awangardowej możliwe szerokiemu gronu odbiorców. Muzeum realizuje ten postulat m.in. poprzez współpracę z innymi muzeami na świecie, działalność wydawniczą, edukacyjną(warsztaty, wykłady, oprowadzania) a także medialną (Muzeum Sztuki przy współpracy z TVP kultura realizuje program „Kulturanek”).

ms opus 

Projekt o nazwie ms opus to efekt współpracy Muzeum Sztuki i firmy Opus Film, dokumentujące wystawy i przybliżające sylwetki artystów oraz kuratorów. Dzięki filmowym relacjom z wystaw publikowanym w Internecie szeroka publiczność może lepiej zapoznać się z projektami wystawienniczymi Muzeum.

ms club 

ms club to program mający na celu stworzenie społeczności wokół muzeum a także pełniący rolę abonamentu pozwalającego na bezpłatny wstęp na wystawy i wydarzenia. Członkowie otrzymują karty, obecnie istnieją dwa rodzaje: MS CLUB i MS CLUB STUDENT.

Nagroda ms

Nagroda ms przyznawana jest za szczególne zasługi w zakresie mecenatu,promowania Muzeum czy innej formy aktywnego zabiegania o jego interesy w Polsce i zagranicą. Nagroda przyznawana jest instytucjom, firmom, przedstawicielom mediów i osobom prywatnym jako forma uznania dla ich działalności oraz promowania aktywnej postawy w kulturze Muzeum w minionym roku.

Dotychczasowi laureaci Nagrody ms:

• 2009 – Marzena Bomanowska (za rok 2008), za pomoc w promowaniu wydarzeń Muzeum Sztuki, a w szczególności otwarcie ms2
• 2010 – Jarosław Przyborowski (za rok 2009), dzięki któremu możliwy stał się zakup do kolekcji Muzeum pracy Daniela Burena Cabane éclatée
• 2011 – Piotr Dzięcioł (za rok 2010), za pomoc w realizacji filmów z każdej wystawy w ramach projektu „ms opus”
• 2012 – Bank Pekao

Nagroda im. Katarzyny Kobro

Pomysłodawcą idei dorocznej Nagrody im. Katarzyny Kobro, nagrody wręczanej przez artystów wybranemu twórcy, jest Józef Robakowski z początkowym udziałem zmarłej Niki Strzemińskiej, córki Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego. Celem projektu jest uhonorowanie postawy progresywnej i poszukującej, Artysty otwartego na wymianę myśli bezinteresownego inicjatora zdarzeń kulturowych. Do 2011 roku nagroda była przyznawana przez Galerię Wschodnią, jednak w 2011 roku Dariusz Bieńkowski (fundator nagrody) i Józef Robakowski przenieśli nagrodę do Muzeum Sztuki w Łodzi. Nagroda im. Katarzyny Kobro przyznawana jest w grudniu każdego roku przez kolegium złożone z przedstawicieli różnych dziedzin sztuki.