Fort Owcza Góra

Fort Owcza Góra – oddalony fort pomocniczy Twierdzy Kłodzko będący systemem obronnym z okresu XVII i XVIII wieku.

Fort położony jest w południowo-zachodniej Polsce, w północno-wschodniej części Kłodzka nad prawym brzegiem Nysy Kłodzkiej, na południowo-zachodnim zboczu Owczej Góry.

Fort Owcza Góra – oddalony fort pomocniczy Twierdzy Kłodzko będący systemem obronnym z okresu XVII i XVIII wieku.

Fort położony jest w południowo-zachodniej Polsce, w północno-wschodniej części Kłodzka nad prawym brzegiem Nysy Kłodzkiej, na południowo-zachodnim zboczu Owczej Góry.

Opis

Fort na Owczej Górze stanowił oddalony fort pomocniczy Twierdzy Kłodzko. Składał się z dwóch dużych koron: Korony Niskiej i Korony Wysokiej. Korona Niska miała system kleszczowy oraz narys zwany moguncko-würzburskim, charakteryzujący się cofniętymi barkami bastionów, równoległymi lub prawie równoległymi do ich czół. Koronę Wysoką stanowiła budowla z kazamatami, wyposażona w ziemne przedpiersie z trawersami, której barki połączone były z częściowo skazamatowanymi lunetami. Bastion czołowy korony oraz lunety wyposażone były w kryte zejścia do fosy. Korona Wysoka miała umocnienia w postaci reduty-donżonu, która od czoła osłonięta była ziemnym szańcem. W szyi fort posiadał koszary szyjowe, które mieściły się w dwuramiennym budynku zwanym "czerwonymi koszarami", oraz charakterystyczny element fortu na Owczej Górze – częściowo skazamatowaną kaponierę szyjową, której zadaniem było osłanianie Bramy Górnej i wjazdu z drogi wrocławskiej, oraz zaopatrzenie fortu w wodę. Druga studnia umieszczona była w lewym barku bastionu Korony Niskiej, co podczas oblężenia narażało ją na szybkie zniszczenie przez ogień artyleryjski.

Zadanie umocnienia

Fort na Owczej Górze miał za zadanie uniemożliwić ostrzelanie Twierdzy Głównej ze szczytu wzniesienia, a także ułatwić obserwację wysuniętych północno-wschodnich przedpól i poprawić kontrolę drogi w kierunku Wrocławia. Do jego funkcji należało też całkowite zabezpieczenie wschodniego podejścia do twierdzy, rozszerzenie "pola widzenia" obrońców od strony wschodniej oraz zablokowanie doliny Nysy Kłodzkiej i drogi na Wrocław.

Historia

W 1742 roku Twierdza Kłodzko została poddana przez Austriaków Prusakom. Ostatecznie Kłodzko znalazło się we władaniu Prusaków, którzy zajęli tereny Dolnego Śląska w konsekwencji wojny siedmioletniej. Plany Fryderyka II obejmowały umocnienie nowo zdobytych terenów poprzez budowę twierdz i warowni.

W tym okresie powstał też fort na Owczej Górze. Zaprojektowany został jako fort oddalony twierdzy Kłodzko. Pomysł fortu oddalonego zaczerpnięto z twierdzy w Moguncji. W roku 1743 wybitny fortyfikator, znawca francuskiej szkoły fortyfikacyjnej, generał Gerhard Cornelius de Wallrave sporządził nowe projekty dla miasta Kłodzka. W projekcie ujął budowę fortu na Owczej Górze. Prace rozpoczęto po 1743 roku. Na początku kierował nimi Walrave, który jednak popadł w niełaskę i zastąpiony został przez pułkownika inżyniera Friedricha Christiana von Wrede. To właśnie jemu zawdzięcza się budowę zupełnie nowego, wielkiego fortu na Owczej Górze. Całość prac trwała 19 lat i przyniosła rezultat w postaci silnego fortu, całkowicie zabezpieczającego podejście do twierdzy od wschodniej strony i blokującego dolinę Nysy Kłodzkiej. Z taktycznego punktu widzenia było to najważniejsze przedsięwzięcie, jakie podjęli fortyfikatorzy Twierdzy Kłodzkiej. Po 1750 roku fort wyposażono dodatkowo w cztery lunety: Wodną, Goszycką, Wojciechowicką oraz Nową. Fort z Twierdzą Główną połączono wałem i transzeją, które biegły przez stoki obu wzgórz. Na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, na drodze wrocławskiej usytuowano Bramę Celną. Około 1779 roku wokół Korony Niskiej Fortu Owczej Góry wybudowano płaszcz w postaci siedmioramiennej gwiazdy, który został umocniony skarpowymi kaponierami w kątach kleszczy. Dla Fortu Owczej Góry pod płaszczem fortecznym zaprojektowano skomplikowany system chodników minerskich oraz system podziemnych chodników przeciwminowych wysuniętych w przedpole fortu, umożliwiających skryte podejście i wysadzenie dział przeciwnika.

Ze względu na duże koszty projekt sieci skomplikowanych chodników nie został w pełni zrealizowany, wykonano jedynie część sieci chodników oraz korytarze, piwnice, kazamaty i inne pomieszczenia, w tym drogi ewakuacyjne, z których można było skorzystać w razie zagrożenia. Następne projekty przebudowy realizowano tylko częściowo i nie miały one już większego wpływu na ostateczny kształt budowli. W 1802 roku wybudowano dodatkowy budynek koszarowy (koszary białe) oraz dwupoziomową baterię ze schronem.

Pod koniec XIX wieku rozpoczęto rozbiórkę szańców na przedpolach twierdzy i fortu. Fort nie został nigdy formalnie skasowany i umocnienia Fortu Owczej Góry są zachowane do dziś.

Inne

Zespół Fortu Owcza Góra, decyzją z 2 grudnia 2002 r., został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 143/A/02/1-17.