Dom Pod Białym Orłem

Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku – dwie przylegające do siebie kamienice położone w Sanoku.

Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku – dwie przylegające do siebie kamienice położone w Sanoku.

Historia

Decyzję o budowie pod koniec XIX wieku podjął inż. architekt Władysław Beksiński (1850-1929). W jednej połowie zamieszkiwała rodzina Beksińskich (posiadająca swój pierwotny i główny przy ul. Jagiellońskiej), a druga połowa kamienicy została wynajęta i mieściło się w niej kasyno oficerskie c. i k. armii (odniesienie do tego znalazło się w książce Przygody dobrego wojaka Szwejka autorstwa Jaroslava Haška, gdzie jest mowa o działalności domu publicznego w kasynie).

Od 1900, wobec braków wystarczających pomieszczeń w działalności ówczesnego Państwowego Gimnazjum w Sanoku, zostały najęte do tych celów powierzchnie kamienicy Władysława Beksińskiego – sześć sal (ponadto analogicznie także kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 należącej do Karola Gerardisa). Lokale kamienicy służyły jako pokoje gościnne dla uczniów gimnazjum (wynajmował je sanocki Wydział Towarzystwa Pomocy Naukowej). Po wybuchu I wojny światowej wobec zajęcia budynku szkoły przez wojska najeźdźce (utworzono w nim szpital dla zakaźnie chorych), nauka była szczątkowo wznowiona od 1915 w m. in. w budynku kamienicy W. Beksińskiego (oraz K. Gerardisa).

W 1922 córka inżyniera, Władysława, wyszła za mąż za Franciszka Orawca, budynek stanowił jej wiano ślubne. Młoda para zamieszkała jednak w Poroninie. Druga połowa kamienicy została przekazana synowi, Stanisławowi. Przed II wojną światową obie kamienice miały numerację 4 (właścicielem był Stanisław Beksiński) i 6 (właścicielka była Władysława Orawiec); Stanisław Beksiński, zamieszkujący przy ul. Jagiellońskiej 41, był administratorem obu kamienic.

W 1939 do numeru 4 byli przypisani: Jan Ptyś, skup i eksport jaj, który prowadził Wolf Krämer, a do numeru 6 lekarz dr Włodzimierz Kuranowicz.

W okresie lat 40. XX wieku w budynku zamieszkiwała Stanisława Praczyńska (matka Janiny i teściowa Antoniego Żubryd). W 1945 i 1946 funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego aresztowali w budynku Stanisławę Praczyńską i kilkuletniego syna Żubrydów, Janusza.

W 2. poł. lat 50., w okresie PRL właścicielką kamienicy nr 4 była Stanisława Beksińska (żona zmarłego w 1953 Stanisława, matka Zdzisława), a właścicielem kamienicy pod numerem 6 był Jerzy Orawiec. W 1961 został zaplanowany remont kamienicy.

W 1961 parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku nabyła od Jerzego Orawca jego kamienicę. W budynku zamieszkiwali lekarze sanockiego szpitala: Nowosielski i Jan Zigmund (pod numerem 10), były proboszcz parafii, Adam Sudoł (po przejściu na emeryturę w 1995). Podczas jego urzędowania obiekt został odremontowany. Od maja 1981, w czasie prac nad rozbudową przykościelnej plebanii, w kamienicy pod numerem 10 funkcjonowała kancelaria parafialna. W kamienicy pod numerem 10 stworzono jedną z dwóch w Sanoku ochronek dla dzieci (Ochronka im. Błogosławionego Edmunda Bojanowskiego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP), które prowadzą siostry zakonne służebniczki starowiejskie.

Elewacja budynku posiada zdobienia, w tym godło Polski. Kamienica pod numerem 10 zyskała przydomek „Dom pod Białym Orłem” (tablica z tym napisem znajduje się na północnej elewacji na wysokości pierwszego piętra). W korytarzu istnieje sklepienie kolebkowe z lunetami.

Całość budynku, zarówno obiekt pod numerem 8 jak i pod numerem 10, zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków Sanoka.