Park Oruński

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

Park Oruński – zabytkowy, trzeci co do wielkości park miejski w Gdańsku (po Parku im. Ronalda Reagana i Parku im. Jana Pawła II), największy z historycznych parków. Położony jest nad Potokiem Oruńskim, na osiedlu administracyjnym Orunia-Św. Wojciech-Lipce.

Jest częścią objętego ochroną zespołu krajobrazowo-przyrodniczego „Dolina Potoku Oruńskiego”.

Obecnie rada osiedla administracyjnego Orunia-Św. Wojciech-Lipce stara się o nazwanie parku im. Emilii Hoene, która w 1918 r. przekazała park miastu.

Czytaj dalej

”

Jest częścią objętego ochroną zespołu krajobrazowo-przyrodniczego „Dolina Potoku Oruńskiego”.

Obecnie rada osiedla administracyjnego Orunia-Św. Wojciech-Lipce stara się o nazwanie parku im. Emilii Hoene, która w 1918 r. przekazała park miastu.

Położenie

Park Oruński położony jest w południowej części miasta, na Oruni, przy ulicy Nowiny 2. Leży w dolinie ciągnącej się od Łostowic do Kanału Raduni, który ogranicza park od wschodu. Doliną płynie Potok Oruński, tworząc w parku kaskadę. Uchodzi do Kanału Raduni na skraju parku. Dolina została objęta ochroną w 1999 w celu zachowania jej charakteru, tj. sterasowanych zboczy i szaty roślinnej.

W parku znajdują się dwa stawy: górny (większy) zasilany wodami Potoku Oruńskiego i dolny (mniejszy). Połączone są strumieniem.

Park ma powierzchnię 19 ha.

Wzgórza

Obszar parku ograniczony jest następującymi wzgórzami:

od północy: Góra Łez, Gliniana Góra
od południa: Góra Pięciu Braci

Związane są z nimi miejscowe legendy. Na wzgórzach znajdują się głazy narzutowe typowe dla obszarów wytapiania się lodowca.

Przyroda

Dolina Potoku Oruńskiego, w której leży park, wyróżnia się szatą roślinną na tle sąsiednich obszarów. Występują tu rzadkie rośliny takie jak np. pajęcznica gałęzista oraz chronione ściśle: obrazki plamiste, dzwonek szerokolistny i przylaszczkę pospolitą, będące pozostałością po lasach.

Z bardziej pospolitych roślin można tu spotkać m.in. z gatunków wiosennych: zawilca gajowego i żółtego, złoć żółtą i łąkową oraz kokorycz wątłą. Ponadto na terenie parku występują liczne gatunki grzybów.

Drzewostan

Parkowe wzgórza porasta buczyna pochodząca najpóźniej z XIX wieku. Na terenie ogrodu występują ponadto dęby, olsze oraz lipy. Nad zbiornikami wodnymi rosną wierzby płaczące. W latach 40. XIX wieku zasadzono w parku aleję czterdziestu lip biegnącą od dworku parkowego do wyższego stawu. W parku rosła niegdyś lipa, której wiek w 1906 r. był oceniany na 400 lat. Według przedwojennego podania miała zostać zasadzona przez Królową Marysieńkę.

Pomniki przyrody

Prawnie chronione twory przyrody znajdujące się na terenie parku:

Historia

Powstanie parku

W minionych wiekach Orunia była miejscem odpoczynku gdańskich mieszczan. Znajdowały się tu podmiejskie dworki. Pod koniec XVI wieku na tym terenie istniał dworek myśliwski, widnieje już na mapie z 1599 r. Pierwszymi właścicielami byli bracia Tewes, później gdański rajca Michał Kerl. Na początku XVII wieku dworek przeszedł w ręce burmistrza gdańskiego Bartłomieja Schachmanna. Nadał on temu miejscu cechy przydwornego założenia parkowego. Z jego inicjatywy powstały stawy i strumień.

W 1630 r. właścicielem ogrodu został burmistrz Gdańska Johann Zierenberg. Rezydencja parkowa stała się wtedy miejscem spotkań artystów i elity. Sam park nabrał cech ogrodu renesansowego, rozległe kwatery kwiatowe miały kształt geometryczny.

Złota era parku

Pod koniec XVII wieku park przeszedł na własność gdańskiego armatora Albrechta Groddecka. W 1698 nocował tu August II Mocny. W 1734, podczas rosyjskiego oblężenia Gdańska, znajdowała się tu kwatera rosyjskiego marszałka Münnicha. Tutaj też prawdopodobnie został podpisany akt kapitulacji Gdańska. Rodzina Groddecków posiadała park w latach 1685 – 1779.

W 1780 właścicielem ogrodu został kolejny gdański burmistrz Johann Gotfryd Reyger. Wtedy park stracił swój renesansowy charakter na rzecz bardziej naturalnego układu przestrzennego. Zaczęły powstawać punkty widokowe. Urządzono tu także ogród botaniczny. Hodowano w nim ananasy, owoce cytrusowe i kawę. Reyger, członek Towarzystwa Przyrodniczego prowadził obserwacje botaniczne w ogrodzie, tworząc pracę O rosnących dziko w okolicy Gdańska roślinach w której określił porę kwitnienia 360 roślin.

W 1798, podczas swojej podróży z Prus do Berlina, park odwiedził Fryderyk Wilhelm III Pruski.

Zabór pruski

W 1803 r. pałacyk wraz z parkiem nabył kupiec angielski Edward Solly. W 1807 r. Gdańsk zajęli Francuzi co spowodowało konieczność wyjazdu właściciela. Następnym właścicielem był Mateusz Józef Hanneman. W 1813, podczas wojen napoleońskich, Francuzi stoczyli tu potyczkę z Rosjanami, dewastując ogród. Od tego wydarzenia bierze nazwę jedno ze wzgórz parkowych – Góra Łez.

Po tym wydarzeniu park przeszedł w ręce gdańskiego kupca Fryderyka Hoene. W tamtym czasie nabrał cech romantycznych. Hoene podjął się on restauracji ogrodu i odbudowy dworku. W tym okresie pomiędzy dwoma stawami znajdował się mniejszy trzeci staw, w którym najprawdopodobniej hodowano ryby ozdobne.

Współczesność

W 1918 roku prywatny dotychczas ogród został przekazany miastu przez jego córkę Emilię Hoene. W dwudziestoleciu międzywojennym w parku odbywały się festiwale świętojańskie przy udziale muzyki orkiestrowej. W 1933 roku Orunia wraz z parkiem zostały włączone w granice administracyjne Gdańska.

Po II wojnie światowej ogród przeszedł na własność skarbu państwa. W latach 50. XX wieku w parkowym dworku otworzono dom spokojnej starości, a później przedszkole publiczne nr 9 funkcjonujące do dzisiaj. W latach 1974-1979 trwała rewitalizacja parku. Pracami kierowało Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku. Realizacją zajęło się Miejskie Przedsiębiorstwo Budowy i Konserwacji Terenów Zielonych. Projekt w małym stopniu nawiązywał do charakteru parku z XIX wieku, alejki pokryto asfaltem, wzniesiono trejaże, zainstalowano oświetlenie. W ogrodzie ustawiono rzeźby dłuta Alfonsa Łossowskiego.

W 1980 r. przez środek parku, 8 metrów pod ziemią przeprowadzono kolektor ściekowy dla dzielnicy Południe. Ekspertyza naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego wykazała, że prace te spowodowały obniżenie lustra wody w wyższym stawie, co skutkuje szybszym obumieraniem drzew.

9 lipca 2001 Orunię zalała powódź. Woda spływająca ze wzgórz zasiliła Potok Oruński ponad normę. Wyższy staw wylał, przerywając brzeg. Kilka lat później zatarto ślady powodzi. W 2009 zapoczątkowano proces przywracania parkowi charakteru z XIX wieku.

25 listopada 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski odsłonił w parku Pomnik Tatara Rzeczypospolitej, położony obok Narodowego Centrum Kultury Tatarów RP znajdującego się w parku.