Muzeum Książąt Lubomirskich

Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu – muzeum sztuki we Wrocławiu, oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, założone w 1823 we Lwowie, w 1939 zagrabione przez Ukraińską SRR, restytuowane w 1995 we Wrocławiu; gromadzi dzieła sztuki i pamiątki historyczne związane z dziejami narodu polskiego.

Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu – muzeum sztuki we Wrocławiu, oddział Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, założone w 1823 we Lwowie, w 1939 zagrabione przez Ukraińską SRR, restytuowane w 1995 we Wrocławiu; gromadzi dzieła sztuki i pamiątki historyczne związane z dziejami narodu polskiego.

Działy

1. Dział historyczno-pamiątkowy – ułożony chronologicznie, zawierał eksponaty począwszy od zabytków archeologicznych (wykopaliska z epoki neolitycznej, brązowej i żelaznej, wśród nich wiele okazów ceramiki), poprzez miniaturowe muzeum martyrologii polskiej, numizmaty, do przedmiotów sztuki użytkowej (pasy, klejnoty, stare zegary, wachlarze, tabakierki z miniaturami itp).
2. Galeria obrazów – która gromadziła obrazy o dużej wartości artystycznej (z polskich malarzy: Bacciarelli, Brandt, Fałat, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Lampi, Matejko, z pierwszym swoim płótnem i Unią Lubelską, Michałowski, Norblin, Orłowski, Pochwalski, Wyczółkowski, a z obcych: Canaletto, Gerard, Mengs, Poussin, Vernet, Silvestre, Tycjan) oraz dział rycin, miedziorytów, sztychów, litografii, szkoły niemieckiej, holenderskiej, francuskiej i angielskiej, oraz rysunków oryginalnych dawnych mistrzów m.in. Rem­brandta, Rubensa, w tym ponad dwadzieścia oryginalnych rysunków Albrechta Dürera.

Historia

• 25 grudnia 1823 Józef Maksymilian Ossoliński zawarł układ z księciem Henrykiem Lubomirskim o połączeniu kolekcji dzieł sztuki Ossolińskiego i Lubomirskiego w nowy oddział Zakładu o nazwie Musaeum Lubomirscianum. Mimo licznych przeszkód ze strony władz, do Ossolineum napływały przeznaczone dla Muzeum dary (m.in. rysunki z kolekcji hr. Ignacego Skarbka i Karola Kühnla).
• w 1866 syn Henryka Lubomirskiego, Jerzy Henryk Lubomirski ustanowił Ordynację Przeworską Książąt Lubomirskich związaną z Zakładem Narodowym, co było warunkiem utworzenia Muzeum.
• w 1869 część zbiorów Lubomirskich przewieziono z Przeworska do Lwowa
• w 1870 udostępniono wszystkie zbiory Muzeum Lubomirskich w Galerii Obrazów i w Gabinecie Rycin. Były one systematycznie powiększane (głównie dzięki darom), organizowano wystawy, wydawano przewodniki i katalogi.
• w 1921 Jan Gwalbert Pawlikowski przekazał Muzeum kolekcję swego dziadka, Gwalberta Pawlikowskiego, zawierającą ponad 25 000 rycin i rysunków, a ponadto bibliotekę, zbiór rękopisów, map, monet i pieczęci. Stała się ona osobnym oddziałem Ossolineum – Biblioteką Pawlikowskich.
• od 1924 kierownikiem Muzeum i opiekunem Biblioteki Pawlikowskich był prof. Mieczysław Gębarowicz.
• w 1929 włączono do Muzeum (na mocy wyroku sądowego) w charakterze depozytu, zbiór 243 obrazów zgromadzonych przez Łukasza Dąmbskiego.
• w 1939 zasoby Muzeum powiększyły się o zespół grafiki europejskiej (głównie angielskiej) z zapisu Leona Pinińskiego.
• we wrześniu 1939, po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie, Ossolineum zostało upaństwowione, zaś muzeum zlikwidowane, przy czym zbiory grafiki, rysunku i fotografii pozostały w Ossolineum (włączonym do Lwowskiej Filii Biblioteki Akademii Nauk ZSRR), a resztę obiektów – w celu rozbicia polskich kolekcji artystycznych i zatarcia ich pochodzenia – podzielono między różne polskie instytucje kulturalne przejęte przez Ukraińców (Lwowska Galeria Obrazów, Muzeum Historyczne Miasta Lwowa i Muzeum Przemysłowe), tym samym powodując ich rozproszenie.
• w 1941 w czasie okupacji niemieckiej Niemcy wywieźli kolekcję rysunków Albrechta Dürera (patrz link zewnętrzny Włodzimierz Kalicki Stara lwica mocno śpi).
• wiosną 1944, wobec zbliżającego się do Lwowa frontu, zorganizowano dwa ewakuacyjne transporty najcenniejszych zbiorów Ossolineum (m.in. 2371 grafik i rysunków, w tym zespół rysunków mistrzów europejskich z kolekcji Henryka Lubomirskiego), które skierowano do Krakowa (patrz link zewnętrzny Maciej Matwijów – Rola profesora Mieczysława Gębarowicza w ratowaniu polskich dóbr kulturalnych we Lwowie).
• Odnalezione po wojnie w Krakowie i w Zagrodnie na Dolnym Śląsku eksponaty ze zbiorów Muzeum Lubomirskich oraz część zbiorów artystycznych Biblioteki Pawlikowskich, zostały przekazane do reaktywowanego we Wrocławiu Ossolineum, gdzie stały się zaczątkiem kolekcji Gabinetu Grafiki i Gabinetu Numizmatyczno-Sfragistycznego. Zawierają one obecnie ok. 700 rysunków obcych z kolekcji Henryka Lubomirskiego, Skarbka i częściowo Kühnla; ponad 1600 rysunków ze zbiorów Pawlikowskich z działu oryginalnych prac artystów polskich od litery D do S, bez rysunków Chodowieckiego i Smuglewicza; fragment kolekcji grafiki (sztychy obce po Pinińskim oraz kilkaset rycin polskich z okresu międzywojennego) oraz kolekcję 218 miniatur portretowych. We Lwowie pozostało m.in. malarstwo – w większości w Lwowskiej Galerii Obrazów (obecnie Lwowska Galeria Sztuki) oraz część zbiorów grafiki i rysunku (m.in. zespół rysunków Daniela Chodowieckiego) w obecnej Bibliotece im. Stefanyka.