Łódzkie Zakłady Radiowe Fonica

Łódzkie Zakłady Radiowe Fonica (ZWAT, ŁZR Fonica, T-4) – nieistniejące obecnie łódzkie przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją urządzeń i podzespołów telekomunikacyjnych i elektronicznych. Wchodziło w skład Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego UNITRA, a od 1978 Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego Unitra-Dom.

Łódzkie Zakłady Radiowe Fonica (ZWAT, ŁZR Fonica, T-4) – nieistniejące obecnie łódzkie przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją urządzeń i podzespołów telekomunikacyjnych i elektronicznych. Wchodziło w skład Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego UNITRA, a od 1978 Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego Unitra-Dom.

Historia firmy

Okres PRL

W marcu 1945 powstał w Łodzi filialny zakład Państwowych Zakładów Tele i Radiotechnicznych w Warszawie pod nazwą Łódzka Fabryka Państwowych Zakładów Radio i Teletechnicznych. Profil produkcyjny zakładu obejmował aparaty telefoniczne.

W 1948 filię usamodzielniono i przekształcono w przedsiębiorstwo o nazwie Zakłady Wytwórcze Aparatów Telefonicznych, w skrócie ZWAT. Oprócz telefonów wprowadzono do produkcji części do odbiorników radiowych i inne elementy elektrotechniczne.

W 1954 uruchomione produkcję gramofonów elektrycznych G-53. Nie były to pierwsze gramofony produkowane w Polsce, ale pierwsze wytwarzane w dużych seriach. Od tej chwili produkcja gramofonów zaczyna systematycznie wzrastać, stając się dominującą w ofercie firmy. W 1956 wyprodukowano pierwszy gramofon ze wzmacniaczem lampowym. Podjęto również produkcję wzmacniaczy elektroakustycznych, w tym radiowęzłowych.

W 1957 produkcja gramofonów i sprzętu elektroakustycznego stanowiła już 40% produkcji firmy. Nastąpiło przekazanie produkcji telefonów do Radomskich Zakładów Telefonicznych i uruchomienie produkcji podzespołów do telewizorów na potrzeby Warszawskich Zakładów Telewizyjnych.

W 1958 zakład zmienił nazwę na Łódzkie Zakłady Radiowe, a w 1960 przyjął nazwę firmową Fonica. Profil produkcyjny zakładu się przy tym nie zmienił - produkowano głównie gramofony, a także inny sprzęt elektroakustyczny.

W latach 1966 i 1975 następowało dalsze ujednolicenie produkcji poprzez przekazanie do innych zakładów produkcji podzespołów telewizyjnych.

Pierwsze próby podjęcia produkcji urządzeń tranzystorowych nie były udane i Fonica zakupiła serię licencji - w 1968 od firmy Telefunken (na gramofony) oraz na początku lat 70 od Telefunkena (gramofony) i Thomsona (wzmacniacze Hi-Fi). Podniosło to znacząco poziom technologiczny firmy i umożliwiło powstanie udanych własnych opracowań. Na początku lat 70 w oparciu o importowane podzespoły (wkładki Shure i silniki Hitachi) uruchomiono produkcję pierwszych gramofonów klasy Hi-Fi. Wkrótce podjęto produkcję własnych wkładek magnetycznych na licencji holenderskiej firmy Tenorel. Licencyjną produkcję silników dla potrzeb Foniki podjęła sosnowiecka Silma. Dominującym produktem przedsiębiorstwa były jednak nadal gramofony klasy popularnej. W samym roku 1970 wyprodukowano ich 274 tysiące i dodatkowo 187 tysięcy gramofonów bez obudowy, przeznaczonych do wbudowania w odbiorniki radiowe.

Lata po 1989

Po roku 1989 nastąpiło załamanie się rynków zbytu towarów produkowanych przez Fonicę. Jeszcze w końcu lat 80. produkowano 300 tys. gramofonów rocznie. Po załamaniu się rynków - około tysiąca. Οd 1990 Fonica regularnie przynosiła straty. Sytuację pogorszyły strajki w roku 1991 i rok później zdecydowano o postawieniu przedsiębiorstwa w stan likwidacji.

W październiku 1992 z części majątku została wyodrębniona Fonica sp. z o.o. W czerwcu 1996 roku, 82% udziałów w spółce kupiły dwie koreańskie firmy, Kyungbang Ltd i Kyungbang Machinery, za łączną kwotę około 2,5 mln USD. Produkowano między innymi długopisy, zabawki i segregatory biurowe. W czerwcu 1998 właścicielem 82% udziałów Foniki stał się koncern Daewoo. Sytuację przedsiębiorstwa pogarszał ciągły konflikt zakładowej Solidarności z koreańskim zarządem. W 2002 r. firmę zlikwidowano i zamknięto.

Wyroby

Sprzęt telefoniczny

W początkowym okresie przedsiębiorstwo produkowało telefony typów MB-38 i CB-35 w oparciu o dokumentację dostarczoną z Centralnego Biura Konstrukcyjnego Telekomunikacji w Warszawie. Na przełomie lat 40 i 50 opracowano dwa nowe typy aparatów telefonicznych: MB-47 i CB-49. Produkcji telefonów w Fonice zaprzestano w roku 1957.

Gramofony

Produkcja pierwszego gramofonu elektrycznego GE-53 natrafiła na kłopoty spowodowane głośnym i zawodnym napędem. W 1956 opracowano nowy model gramofonu WG-36, który podobnie jak typ poprzedni, budowano w trzech wersjach: bez obudowy (przeznaczony do wbudowania), w obudowie walizkowej (WGE-56) oraz w skrzynce drewnianej (SGE-56). Na jego podstawie uruchomiono produkcję gramofonu z lampowym wzmacniaczem WW-GE56 Karolinka. W latach 60 wprowadzano ulepszone typy gramofonów: G-220, G-250, G260 i G270. Na ich podstawie budowano bardzo popularne gramofony ze wzmacniaczem lampowym Bambino (łącznie cztery modele).

W roku 1963 opracowano czterobiegowy gramofon G-410, na bazie którego wyprodukowano gramofon ze wzmacniaczem WG430 Luxton. Zbudowano też (w bardzo niewielkiej liczbie) wersję stereofoniczną - prawdopodobnie było to pierwsze urządzenie stereofoniczne produkowane w kraju.

W 1968 przygotowano stereofoniczny model gramofonu wyższej klasy typu G-600, który wraz ze wzmacniaczem W-600 i kolumnami A-13 był określany przez Fonicę jako "zestaw klasy zbliżonej do Hi-Fi". Wypuszczono też dwa pierwsze gramofony tranzystorowe WG-291 Tranzyston oraz WGb-130 Bratek. Były to urządzenia nieudane i nie zdobyły popularności. Rok później, na licencji AEG-Telefunken , uruchomiono serię gramofonów W-500 i pochodnych - w tym ze wzmacniaczami monofonicznymi i stereofonicznymi (zarówno lampowymi, jak i tranzystorowymi) oraz ze zmieniaczem płyt. Na podstawie następnej licencji Telefunkena uruchomiono dużą serią popularnych gramofonów WG-400 Mister Hit i pochodnych. Wyróżniały się one oryginalnym wzornictwem.

Na początku lat 70 uruchomiono produkcję urządzeń klasy Hi-Fi: gramofonu G-601f i gramofonu ze wzmacniaczem WG-610f Fonomaster. Początkowo wyposażano je w importowaną wkładkę magnetyczną Shure M44MB, później rozpoczęto licencyjną produkcję wkładek MF100. Produkcję gramofonów Hi-Fi rozszerzano w latach 80, czego owocem były gramofony G-1100 FS Daniel czy późniejsze G-620 Fryderyk, GS-434 Bernard i G-420 Adam. Ich parametry lokowały je w dolnej strefie segmentu Hi-Fi, nie mniej jednak na tle ówczesnych produktów krajów RWPG bardzo wyróżniały się zarówno dobrymi parametrami, jak i ciekawym wzornictwem.

Sprzęt elektroakustyczny

Pierwsze wzmacniacze elektroakustyczne wyprodukowano w połowie lat 50 - były to ZSW-2 oraz AW-40. Rozpoczęto też produkcję zestawów AWO-18 przeznaczonych do sieci radiowęzłowych.

Pod koniec lat 60 rozpoczęto produkcję stereofonicznych wzmacniaczy lampowych powszechnego użytku W-480f i W-600f. Były one dopasowane wzorniczo do gramofonów. Produkowano również jeden typ wzmacniacza gitarowego W-701.

Na przełomie lat 60 i 70 opracowano wzmacniacze tranzystorowe W-900S (na tranzystorach germanowych, bardzo rzadko spotykany) i W-800f (na tranzystorach krzemowych). Wkrótce zakupiono od francuskiego Thompsona licencję na wzmacniacze, na podstawie której rozpoczęto produkcję typów PA-1801, PA-107 i PA-2801. Stały się one protoplastami dużej rodziny podobnych układowo rozwiązań produkowanych aż do lat 90. Późniejsze z nich wchodziły w skład zestawów typu wieża produkowanych w kooperacji przez różne przedsiębiorstwa zjednoczenia UNITRA.

W latach 60 i 70 przebojem eksportowym firmy były automaty muzyczne do lokali gastronomicznych. Zawierały 50 płyt, odtwarzanie było możliwe po wrzuceniu monety. Były to jedyne takie urządzenia produkowane w krajach RWPG.

Ponadto Fonica produkowała system łączności wewnętrznej (Intervox-72) powszechny w biurach i przedsiębiorstwach, wzmacniacze akustyczne projektorów kinowych, systemy tłumaczenia symultanicznego oraz wzmacniacze do organów elektronicznych. Jako wyposażenie własnych urządzeń produkowano kolumny głośnikowe typów A-11 do A-17 o mocy od 3 do 20W.

Fonica była także w okresie PRL i na początku lat 90 dostawcą urządzeń elektroakustycznych do wyposażenia dyskotek. Produkowała min. Sterowniki świateł LUXOMAT SW-02, konsolety dyskotekowe ZM, 30, 40F, oraz dostarczała w latach 90 wzmacniacze estradowe z rodziny WS 70X( WS 701, WS702, WS703).

Podzespoły

W początkowym okresie przedsiębiorstwo produkowało oprawy do świetlówek, podzespoły do odbiorników radiowych AGA, centrale sygnalizacyjne, przełączniki i inne drobne elementy elektrotechniczne. W roku 1957 włączono do produkcji podzespoły telewizyjne: filtry pośredniej częstotliwości, transformatory odchylania poziomego, zespoły cewek odchylających.

W latach 60 i 70 prowadzono produkcję modułów logicznych Logister przeznaczonych do przemysłowych układów automatyki i sterowania pracujących w trudnych warunkach. Początkowo były one konstruowane na tranzystorach germanowych (seria E-50), później na krzemowych.

W ostatnim okresie produkcji podzespołów (do połowy lat 70) Fonica produkowała moduły do odbiorników telewizji kolorowej. W roku 1975 zaprzestano zarówno produkcji podzespołów telewizyjnych, jak i modułów Logister, które zostały wyparte przez układy hybrydowe produkowane przez krakowski Telpod.