Pomnik Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego

Pomnik Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego – pomnik urządzony na grobie nieznanego powstańca wielkopolskiego, zmarłego w Bydgoszczy w 1919 r., wskutek odniesionych ran.

Pomnik Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego – pomnik urządzony na grobie nieznanego powstańca wielkopolskiego, zmarłego w Bydgoszczy w 1919 r., wskutek odniesionych ran.

Historia

Po 1922 r., kiedy zburzono Pruski Pomnik Poległych w Bydgoszczy, pojawiła się inicjatywa upamiętnienia w tym miejscu poległych żołnierzy polskich w Powstaniu Wielkopolskim. Głównym inicjatorem budowy pomnika był wieloletni inspektor cmentarza Nowofarnego w Bydgoszczy Andrzej Sikorski. W tym celu urządzono grób Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego, który zawierał prochy zmarłego w czerwcu 1919 r. powstańca, który - ciężko ranny - dostał się do niewoli pruskiej i zmarł w szpitalu wojskowym w Bydgoszczy, nie odzyskawszy przytomności. Ponieważ nie posiadał przy sobie dokumentów - nazwisko jego pozostało nieznane.

Pochowany pierwotnie na cmentarzu Nowofarnym przy ul. Artyleryjskiej, został po odzyskaniu przez miasto niepodległości ekshumowany, a jego trumnę złożono do murowanego grobu przy ulicy Bernardyńskiej. Uroczystość ta odbyła się 7 sierpnia 1925 roku, a uczestniczyli w niej m.in. pułkownik wojsk amerykańskich Miller – prezes światowego związku byłych żołnierzy narodów sprzymierzonych, Adolf Bniński – wojewoda poznański, gen. Józef Dowbor-Muśnicki, Bernard Śliwiński – prezydent Bydgoszczy, hrabia Maciej Mielżyński, gen. Wiktor Thommée oraz przedstawiciele Rady Miejskiej, wojska, władz państwowych i samorządowych. W następnych latach przy grobie odbywały się uroczystości państwowe oraz organizowane przez Związek Hallerczyków. 8 października 1928 r. w grobie złożono uroczyście urnę z ziemią pobraną z grobów żołnierzy Armii Hallera w St. Hilaire we Francji.

Ostatnią uroczystość przed wybuchem II wojny światowej zorganizowano 21 maja 1939 r. w 20. rocznicę przybycia Armii Polskiej z Francji do Polski. W pochodzie, po mszy św. w kościele Św. Trójcy, oprócz gen. Józefa Hallera maszerowali goście oficjalni, kombatanci i tłumy mieszkańców.

Grób został zlikwidowany przez hitlerowców w 1939 roku. Wydobytą trumnę ze szczątkami Nieznanego Powstańca zniszczono, a robotnikom polecono mogiłę zasypać i posiać trawę, by nie pozostał po niej żaden ślad.

Po zakończeniu wojny powstał Komitet Odbudowy Grobu, który został powołany z inicjatywy działającego już Związku Powstańców i Wojaków w Bydgoszczy. Uroczystość poświęcenia i przekazania grobu społeczeństwu odbyła się 25 sierpnia 1946 roku.

W środowiskach kombatanckich, które uważały, że grób jest zbyt skromny, powstała inicjatywa ażeby obok niego postawić pomnik. Jego projekt wykonał bezinteresownie rzeźbiarz prof. Stanisław Horno-Popławski, będący również kombatantem. Rzeźbę wykonał bydgoski artysta - rzeźbiarz Aleksander Dętkoś. Odlew wykonano w fabryce „Spomasz". Odsłonięcie pomnika odbyło się w dniu 29 grudnia 1986 roku, w 68 rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego.

16 grudnia 1998 r. zawiązał się w Bydgoszczy Zarząd Oddziału Kujawsko-Pomorskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 r., które stało się głównym organizatorem uroczystości rocznicowych przed Grobem Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego. W 2003 r. z inicjatywy Towarzystwa w pobliżu pomnika ustawiono pamiątkowy obelisk.

Opis

Pomnik wykonany z brązu przedstawia postać rannego powstańca w pozycji leżącej. Figura znajduje się w miejscu pamięci z płytą nagrobną, zniczem, obeliskiem z tablicą pamiątkową oraz alejkami.