Pomnik Dobosza

Śremski Dobosz – pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 znajdujący się w śremskim Parku Miejskim im. Powstańców Wielkopolskich.

Śremski Dobosz – pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 znajdujący się w śremskim Parku Miejskim im. Powstańców Wielkopolskich.

Okres międzywojenny

Decyzja o budowie w Śremie pomnika upamiętniającego powstanie wielkopolskie, w którym aktywny udział wzięli również śremianie (walczący w tzw. batalionie śremskim), zapadła w 1923 r., kiedy to powołano komitet ds. budowy pomnika. Jego autorem był rzeźbiarz Władysław Marcinkowski, który w swoim projekcie zdecydował się ukazać zryw powstańczy w postaci dobosza w mundurze wojsk wielkopolskich, wzywającego do walki. Pomnik został odsłonięty 15 listopada 1925 r. jako Pomnik Powstańców i Wolności na rynku w Śremie, gdzie stał do wybuchu wojny. W okresie międzywojennym władze miasta traktowały pomnik jako ważny instrument krzewienia patriotyzmu i wychowania młodzieży, zwłaszcza harcerzy, którzy składali tu przyrzeczenie harcerskie, pełnili wartę honorową i organizowali zbiórki. Rzeźba Dobosza pełniła też ważną rolę w życiu działającej w Śremie Szkoły Podoficerskiej Piechoty nr 2 dla Małoletnich, której elewi w rocznicę wybuchu powstania 27 grudnia odbywali pod nią uroczysty apel, a także spotykali się pod nią po powrocie z manewrów i fotografowali z odwiedzającymi ich rodzinami.

Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wkroczyli do Śremu 8 września 1939 r. i już 11 września zniszczyli pomnik, a cokół zatopili w bagnach w starorzeczu Warty (na obrzeżu parku miejskiego).

Odbudowa pomnika

W 1959 r. trzej oficerowie śremskiej jednostki wojskowej, mjr Ryszard Komorowski, mjr Kazimierz Kotewicz i por. Marek Jakubowski, przy pomocy starszych mieszkańców Śremu, odnaleźli miejsce zatopienia cokołu i wydobyli go. Został on ustawiony w parku miejskim. W dniu 27 lipca 1961 r. na cokole odsłonięto rzeźbę z brązu przedstawiającą Wielkopolski Krzyż Powstańczy.

Po kilku latach zdecydowano odtworzyć pierwotny wygląd pomnika. Rekonstrukcji zniszczonej w 1939 r. rzeźby dokonał poznański rzeźbiarz Jerzy Sobociński na zlecenie Powiatowego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Replika Dobosza na oryginalnym cokole została uroczyście odsłonięta 14 czerwca 1969 r. przez Mariana Dominiczaka, obecnego prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Śremskiej. W tym samym roku park otrzymał nową nazwę Parku Miejskiego im. Powstańców Wielkopolskich. Przy wejściu do parku na cokole z granitowych kostek ustawiono też Krzyż Powstańczy z brązu (odlany w Odlewni Żeliwa w Śremie).

Czasy obecne

Jak i w okresie międzywojennym, pomnik Dobosza pełni obecnie rolę wychowawczą i edukacyjną. Co roku 27 grudnia po mszy w intencji powstańców są pod nim składane kwiaty i zapalane znicze; wcześniej w uroczystościach tych uczestniczyli jeszcze żyjący powstańcy wielkopolscy. W latach 1972–2006 pod pomnikiem spotykali się też przedwojenni absolwenci Szkoły Podoficerskiej Piechoty nr 2 dla Małoletnich, którzy w Śremie spotykali się na zjazdach koleżeńskich. Pomnik jest również miejscem odbywania innych uroczystości, organizowanych głównie przez władze miasta i Towarzystwo Miłośników Ziemi Śremskiej.

Śremski Dobosz, przez wielu regionalistów uważany za najładniejszy pomnik powstania wielkopolskiego, stał się również inspiracją ustanowienia przez Zarząd Główny Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Poznaniu nagrody honorowej "Dobosz Powstania Wielkopolskiego" – statuetki będącej miniaturą śremskiego pomnika – co roku wręczanej osobom zasłużonym dla popularyzacji i kultywowania pamięci powstania. Do 2008 r. uhonorowano nią 51 osób. W dniu 21 września 2007 r. Śrem i pomnik Dobosza były miejscem spotkania wszystkich laureatów nagrody, a w pobliżu pomnika zasadzono dąb upamiętniający to wydarzenie.