Pałac Pod Krzysztofory

Pałac pod Krzysztofory, popularnie zwany Krzysztofory lub niepr. pod Krzysztoforami – zabytkowa kamienica w Krakowie przy ul. Szczepańskiej 2 na rogu Rynku Głównego 35. Siedziba między innymi Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, ze stałą ekspozycją Z dziejów i kultury Krakowa.

Nazwa pałacu pochodzi od figury św. Krzysztofa, która była umieszczona na fasadzie narożnej kamienicy, należącej w XVI w. do Morsztynów, włączonej później w bryłę rezydencji.

Pałac pod Krzysztofory, popularnie zwany Krzysztofory lub niepr. pod Krzysztoforami – zabytkowa kamienica w Krakowie przy ul. Szczepańskiej 2 na rogu Rynku Głównego 35. Siedziba między innymi Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, ze stałą ekspozycją Z dziejów i kultury Krakowa.

Nazwa pałacu pochodzi od figury św. Krzysztofa, która była umieszczona na fasadzie narożnej kamienicy, należącej w XVI w. do Morsztynów, włączonej później w bryłę rezydencji.

Historia

Budynek znajdował się tutaj prawdopodobnie już w 2. poł. XIII w. Dom należał z początku do zamożnych rodzin mieszczańskich. Na przełomie XVI i XVII w. funkcjonowała tutaj jedna z najstarszych krakowskich aptek.

W 1644 r. kamienice i sąsiednie domy nabył marszałek nadworny koronny Władysława IV, Adam Kazanowski, uczynił swoją rezydencją i planował przerobić go na rezydencję królewską. Przebudowy dokonano według projektu Wawrzyńca Senesa, który wzniósł budynek pałacu na planie litery L i ozdobił go zachowanym do dnia dzisiejszego krużgankiem oraz galerią arkadową. Z tego okresu zachowały się również relikty dawnych gotyckich kamienic. Podczas najazdu ("potopu") szwedzkiego pałac został poważnie zdewastowany. Po roku 1680 właścicielem rezydencji staje się Jan Wawrzyniec Wodzicki. Z jego polecenia w l. 1682 - 1684 przeprowadzono gruntowną jej przebudowę. Pod koniec XVII w. przebudowy dokonał włoski architekt Jakub Sollari, a stiuki i wykończenia wykonał włoski rzeźbiarz Baltazar Fontana. Interesujące stiuki powstały wtedy m.in. w gabinecie o sklepieniu zwierciadlanym. W XVIII w. pomieszczenie to pełniło funkcję pałacowej kaplicy. Reprezentacyjny charakter budynku podkreślała wspaniała sień, kolumnada w dziedzińcu oraz duże sale na pierwszym piętrze (piano nobile). Po 1726 r. były prowadzone dalsze prace architektoniczne związane z przebudową obiektu. W ich efekcie fasada pałacu uzyskała cechy stylu barokowego. Została ona ponadto wyłożona okładziną kamienną, a bramę ozdobił barokowy portal. Przemianom uległy także wnętrza rezydencji, które upiększono dekoracją polichromowaną, zachowaną do naszych czasów w niektórych pomieszczeniach pierwszego i trzeciego piętra. Podziw współczesnych budziły także sprzęty zdobiące komnaty pałacu. To właśnie z Krzysztoforów wypożyczono na Wawel meble w związku z uroczystościami koronacyjnymi Augusta II.

Pałac dosyć często zmieniał swoich właścicieli i lokatorów. Obok już wymienionych, byli nimi Radziejowscy; mieszkał tu po abdykacji Jan Kazimierz, a później Michał Korybut Wiśniowiecki. W l. 1775 - 1782 w pałacu rezydował po powrocie z Kaługi biskup Kajetan Sołtyk. Gdy w 1809 r. Kraków został wyzwolony przez wojska polskie pod wodzą księcia Józefa Poniatowskiego, budynek stał się kwaterą sztabu głównego. Szczególnie często właściciele pałacu zmieniali się w XIX w. W okresie tym na parterze mieściła się dość długo drukarnia "Czasu", a ponadto Antoni Hawełka prowadził tam sklep kolonialny i popularny w Krakowie "interes śniadaniowy". W pewnym momencie nad budynkiem zawisło bardzo poważne niebezpieczeństwo. W 1912 r. pałac stał się własnością spółki budowlanej, która postanowiła stary dom rozebrać, aby na jego miejscu wznieść dochodową kamienicę czynszową. Przeciwko temu projektowi ostro zaprotestowała krakowska opinia publiczna z Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury na czele. Protest okazał się skuteczny i do rozbiórki na szczęście nie doszło. W 1916 r. Krzysztofory zostały odrestaurowane według projektu Wacława Krzyżanowskiego. Po wybuchu I wojny światowej znajdowały się tu kwatery ochotniczych jednostek wojskowych – Legionów Polskich. W 1918 r. pałac przejął Skarb Państwa. Po odnowieniu, mieściła się w nim Dyrekcja Robót Publicznych. Od połowy lat 60. XX w. znajduje się tutaj muzeum. Wystawa stała obejmuje historię Krakowa, ze szczególnym uwzględnieniem historii cechów, władz miejskich, powstań narodowowyzwoleńczych w XIX w. oraz okres pierwszej wojny światowej i II RP.

Corocznie w Krzysztoforach ma miejsce wystawa pokonkursowa szopek krakowskich.

W piwnicach pałacu znajduje się Galeria Krzysztofory, jedno z kultowych miejsc powojennego życia artystycznego. Na początku lat 30 XX w. powstała tu Grupa Krakowska, stowarzyszenie artystów działające do 1937 r., reaktywowane w 1958 r. W 1961 Tadeusz Kantor przeniósł do piwnic pałacu swój teatr Cricot 2, założony w 1955 roku w Domu Plastyków. W roku 1980 Kantor przenosi teatr do siedziby przy ul Kanoniczej 5 w Krakowie.