Biblioteka Jagiellońska

Biblioteka Jagiellońska (BJ, tzw. Jagiellonka) – główna biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, która wraz z Biblioteką Medyczną Collegium Medicum oraz bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi tworzy system biblioteczno-informacyjny UJ. Stanowi jedną z największych bibliotek w Polsce, stąd też została uznana za część Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Posiada status biblioteki narodowej – obowiązuje prawo o egzemplarzu obowiązkowym.

Zbiory biblioteczne liczyły na koniec grudnia 2009 roku 6 603 824, z tego około połowa to wydawnictwa zwarte. Biblioteka posiada także kolekcję starodruków, inkunabułów oraz rękopisów. Zajmuje się także dokumentacją wydawnictw podziemnych z okresu PRL-u, czyli tzw. "drugiego obiegu".

Biblioteka Jagiellońska (BJ, tzw. Jagiellonka) – główna biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, która wraz z Biblioteką Medyczną Collegium Medicum oraz bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi tworzy system biblioteczno-informacyjny UJ. Stanowi jedną z największych bibliotek w Polsce, stąd też została uznana za część Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Posiada status biblioteki narodowej – obowiązuje prawo o egzemplarzu obowiązkowym.

Zbiory biblioteczne liczyły na koniec grudnia 2009 roku 6 603 824, z tego około połowa to wydawnictwa zwarte. Biblioteka posiada także kolekcję starodruków, inkunabułów oraz rękopisów. Zajmuje się także dokumentacją wydawnictw podziemnych z okresu PRL-u, czyli tzw. "drugiego obiegu".

Historia

Historia Biblioteki Jagiellońskiej powiązana jest nieodłącznie z historią samego Uniwersytetu Jagiellońskiego, stąd też za datę jej utworzenia uznaje się rok 1364. Do dzisiaj zachowały się używane w XIV wieku kodeksy. Przez długi okres zbiory biblioteczne, pochodzące z darów profesorów i wychowanków uniwersytetu, gromadzone były przy poszczególnych wydziałach, kolegiach, bursach studenckich. Największy ich zbiór, głównie z zakresu teologii i sztuk wyzwolonych, znajdował się w Collegium Maius. Tam też po jego odbudowie na przełomie XV i XVI wieku Biblioteka uzyskała osobne pomieszczenie, zwane dzisiaj Salą Obiedzińskiego (od nazwiska profesora-pomysłodawcy). Aż do 1940 roku budynek Collegium Maius był główną siedzibą Biblioteki Jagiellońskiej.

W XVI wieku jej zbiory stale się powiększały, dopiero wiek XVII i XVIII przyniósł pewien kryzys. Z pomocą przyszła Bibliotece i całemu uniwersytetowi Komisja Edukacji Narodowej w osobie Hugona Kołłątaja. Na jego wniosek połączono rozproszone zbiory i utworzono jedną bibliotekę ogólnouniwersytecką o charakterze publicznym. Przyznano także fundusz na potrzeby liczącego wówczas 1926 rękopisów i 32 000 woluminów druków księgozbioru.

Okres rozbiorów nie wpłynął korzystnie na rozwój biblioteki. Udało się mimo to uporządkować zbiory oraz rozbudować pomieszczenia. Rozkwit biblioteki na przełomie XIX i XX wieku wiąże się z osobą Karola Estreichera, twórcy Bibliografii Polskiej, który dbał zwłaszcza o wzrost liczby druków w języku polskim.

W latach międzywojennych przeprowadzono reformy w działalności Biblioteki. W latach 1931-39 postawiono nowy gmach przy Al. Mickiewicza. Zbiory przeniesiono już w czasie II wojny światowej, a Biblioteka została przemianowana na Staatsbibliothek Krakau. Polacy uczęszczający na tajne komplety mieli nieoficjalny dostęp do zbiorów dzięki pomocy pracujących w Bibliotece polskich bibliotekarzy.

Rozwój Biblioteki po II wojnie światowej wiązał się z wprowadzeniem tzw. egzemplarzy obowiązkowych druków polskich, współpracy z bibliotekami zagranicznymi, ciągle też przyczyniały się do niego rozmaite dotacje. Od 1969 roku rozpoczęto także archiwizowanie druków polskich, a w latach 90. obowiązkiem tym objęto także dokumenty audiowizualne i elektroniczne. Przyrost zbiorów bibliotecznych wymusił rozbudowę gmachu Biblioteki, pierwszą w latach 1961-63 oraz drugą w latach 1995-2001. W latach 90. rozpoczęto także komputeryzację zbiorów. Opracowano także systemy zabezpieczające przed kradzieżą, co było następstwem zniknięcia ze zbiorów kilkudziesięciu cennych starodruków.

Kradzież inkunabułów i starych druków z Biblioteki Jagiellońskiej, jedno z największych tego typu przestępstw w Polsce, ujawniona została w kwietniu 1999. Zginęły wówczas dzieła Galileusza, Keplera czy Bessariona. Część ze skradzionych dzieł odnaleziono w niemieckim domu aukcyjnym Reiss&Sohn. Do tej pory nie ustalono sprawców tej kradzieży.

Zbiory biblioteki

Biblioteka Jagiellońska jako jedyna z wielkich bibliotek w Polsce szczyci się historycznym księgozbiorem, organicznie związanym z powstaniem i rozwojem uczelni. Narastał on, w dużej mierze, dzięki licznym darom, legatom i fundacjom, pochodzącym od osób związanych z Wszechnicą Jagiellońską i służył jako warsztat pracy naukowej i dydaktycznej. Większość najwcześniejszych kodeksów rękopiśmiennych i starodruków należała do kolekcji profesorskich, które później dały początek księgozbiorom poszczególnych kolegiów, w tym największemu z nich w Collegium Maius.

Wyjątkowy charakter oraz wartość zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej powodują, że w świadomości Polaków była i nadal jest uznawana za książnicę o charakterze narodowym. Dziś również biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego służy szerokim kręgom naukowców i studentów, poszerzając swoje zbiory m.in. dzięki ofiarności i hojności swych dawnych wychowanków oraz przyjaciół.

W skład Biblioteki Jagiellońskiej wchodzi wiele rękopisów, m.in. :

• Pontyfikał XI/XII w.
• Bogurodzica
• Jan Długosz – Banderia Prutenorum
• Anioł – symbol św. Mateusza Ewangelisty
• Kodeks Baltazara Behema
• Paulus Paulirini de Praga – Liber viginti artium
• Mikołaj Kopernik – De revolutionibus orbium coelestium
• Rembrandt van Rijn – Faust
• Fryderyk Chopin – Scherzo (E-dur)
• Stanisław Moniuszko – Trzeci śpiewnik domowy. Muzyka wokalna z towarzyszeniem fortepianu
• Stanisław Wyspiański – Wesele. Dramat w 3 aktach
• Ignacy Jan Paderewski – Stara Suita (na trzy głosy)

Gmach

Budowa gmachu Biblioteki Jagiellońskiej była przeprowadzana w trzech etapach:

• etap I (1931-1939) – wybudowano został budynek przy al. Adama Mickiewicza 22, który składał się z gmachu wysokiego – 9 kondygnacji oraz niskiego – 4 kondygnacje
• etap II (1961-1963) – powiększony został niski gmach
• etap III (1995-2001) – wybudowano dodatkowy gmach - 10 kondygnacji

Obecnie kubatura połączonego gmachu Biblioteki wynosi 145 248 m³, powierzchnia użytkowa 32 891 m², a pomieszczenia biblioteczne zajmują 27 287 m². Biblioteka wyposażona jest w 10 czytelni ogólnych i specjalistycznych, salę katalogów, wypożyczalnię, magazyny biblioteczne, 2 sale wystawowe oraz salę konferencyjną. Nowy gmach i kolejno remontowane pomieszczenia starego gmachu mają instalowane nowoczesne urządzenia wentylacyjne, przeciwpożarowe oraz systemy zabezpieczające zbiory przed kradzieżą.

Dyrektorzy Biblioteki Jagiellońskiej w l. 1811-1947

• 1811–1835 Jerzy Samuel Bandtkie
• 1837–1858 Józef Muczkowski
• 1859–1865 Franciszek Stroński
• 1865–1867 Adolf Mulkowski
• 1868–1905 Karol Estreicher
• 1905–1918, 1918–1926 Fryderyk Papée (starszy)
• 1927–1939, 1945–1947 Edward Kuntze

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (JBC) to nazwa projektu finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze środ­ków Eu­ro­pej­skie­go Fun­du­szu Roz­wo­ju Re­gio­nal­ne­go w ra­mach Pro­gra­mu Ope­ra­cyj­ne­go In­fra­struk­tu­ra i Śro­do­wi­sko na lata 2007–2013, Prio­ry­tet XI. „Kul­tu­ra i Dzie­dzic­two Kul­tu­ro­we” Dzia­ła­nie 11.1. „Ochro­na i za­cho­wa­nie dzie­dzic­twa kul­tu­ro­we­go o zna­cze­niu po­nadre­gio­nal­nym”. Celem JBC jest o­chro­na i za­cho­wa­nie za­byt­ko­wych zbio­rów Bi­blio­te­ki Ja­giel­loń­skiej oraz roz­wój bi­blio­tecz­nych za­so­bów cy­fro­wych dla utrwa­le­nia do­rob­ku kul­tu­ro­we­go pol­skie­go pi­śmien­nic­twa sta­no­wią­ce­go ele­ment Na­ro­do­we­go Za­so­bu Bi­blio­tecz­ne­go. Pierwszy etap realizacji projektu rozpoczął się w kwietniu 2010, przewidziany koniec realizacji projektu to kwiecień 2013 roku.