Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty

0

Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – największy kościół w Lublinie, pełniący funkcję kościoła archikatedralnego Archidiecezji lubelskiej, jest perłą baroku na Lubelszczyźnie.

  1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie (pol.). 30 września 2014. .
Czytaj dalej

Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – największy kościół w Lublinie, pełniący funkcję kościoła archikatedralnego Archidiecezji lubelskiej, jest perłą baroku na Lubelszczyźnie.

Historia

XVI–XVIII w.

Archikatedra powstała w XVI wieku na ziemiach należących do Andrzeja Tęczyńskiego. Sprowadził on do Lublina zakon jezuitów. Kościół ufundował Bernard Maciejowski. Budowę rozpoczęto w 1586 według projektów Jana Marii Bernardoniego i Józefa Bricca (Giuseppe Brizio).

Ukończono ją w 1625. Została już zbudowana w barokowym stylu, mimo to w pewnych miejscach można się doszukać detali renesansowych. Jezuici postanowili wybudować kompleks budynków dla szkoły i kolegium, które postanowili prowadzić. Budynki usytuowane były wzdłuż ulicy Jezuickiej oraz wokół dzisiejszego placu Katedralnego. Stykały się z gmachem katedry, przez co wewnątrz utworzył się dziedziniec. Całość wkomponowana była w mury obronne, przez co okna katedry musiały znajdować się powyżej linii murów z powodów bezpieczeństwa. W tym okresie była to świątynia jednonawowa z ołtarzami bocznymi.

W 1752 kościół został odbudowany w stylu barokowym po pożarze. W 1757 wnętrze świątyni pokryto iluzjonistycznymi freskami przez nadwornego malarza Augusta III Sasa, Józefa Meyera.

Po kasacji zakonu w 1773 w wyniku utworzenia Komisji Edukacji Narodowej z Lublina ustąpili jezuici. Kościół i klasztor przejęli ojcowie trynitarze. Nie mieli oni jednak żadnych pieniędzy na utrzymanie świątyni, przez co kościół oraz dawne zabudowanie kolegium jezuickiego popadały w ruinę. W 1797 świątynia pełniła funkcję magazynu na zboże.

XIX–XX w.

W 1805 utworzono diecezję lubelską. Na jej siedzibę wybrano dawny kościół jezuitów. W 1815 rozpoczęto wyburzanie gmachów kolegium jezuickiego. Gruz użyto do budowy szosy zamojskiej (obecnie ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Gmachy znajdujące się przy ul. Jezuickiej oraz graniczące z furtą klasztorną, przeznaczono na szkołę wojewódzką. Swego czasu uczęszczał do niej Józef Ignacy Kraszewski, nie otrzymał jednak promocji do następnej klasy. Furtę klasztorną, która już w 1627 została podwyższona i umieszczono na niej dzwony przebudowano w stylu neogotyckim i nazwano Wieżą Trynitarską. W 1821 Antonio Corazzi zaprojektował nową fasadę, utrzymaną w klasycystycznym stylu. Przed wejściem do świątyni umieścił sześciokolumnowy portyk z balkonem.

Kolejna przebudowa nastąpiła w 1878. Odnowiono wtedy wnętrze kościoła a sześciokolumnowy portyk zmieniono na czterokolumnowy. Balkon zastąpiono frontonem.

W wyniku zniszczeń podczas II wojny światowej budynki dawnego kolegium ostatecznie przestały pełnić funkcje oświatowe i przez wiele lat stały puste. Obecnie znajduje się tam Archiwum Państwowe. Sama katedra straciła jedną z wież. Z inicjatywy kardynała lubelskiego Stefana Wyszyńskiego, katedrę odbudowano. Powrócono do projektu Corazziego z sześciokolumnowym portykiem i balkonem. Na froncie świątyni umieszczono sgraffito z biskupim wezwaniem Stefana Wyszyńskiego - Soli Deo (Bogu jedynemu). Na początku XXI wieku rozpoczęto renowację wnętrza archikatedry.

Kalendarium

  • 1 września 1582 - przybycie jezuitów (Stanisław Warszewicki i Szymon Wysocki) do Lublina i rozpoczęcie prac zmierzających do powstania kościoła i kolegium jezuickiego;
  • 1585 - wyznaczenie terenu pod budowę kolegium i kościoła z polecenia króla Stefana Batorego;
  • 20 kwietnia 1586 - położenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła;
  • 25 kwietnia 1604 - konsekracja świątyni i nadanie jej patronów: św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego;
  • 10 marca 1752 - pożar kościoła i kolegium;
  • 1758 - zakończenie procesu odbudowy świątyni i zmiany wystroju jej wnętrza;
  • 21 lipca 1773 - kasata zakonu jezuitów przez papieża Klemensa XIV;
  • 1805 - podniesienie kościoła do rangi katedry i decyzja o jego restauracji;
  • 22 sierpnia 1832 - rekoncyliacja świątyni (rozbiorowe rządy austriackie zamieniły ją na skład zboża i magazyn wojskowy);
  • 9 września 1939 - bombardowanie katedry;
  • 1946 - przystąpienie do odbudowy świątyni po zniszczeniach II wojny światowej;
  • 3 lipca 1949 - cud lubelski (łzy na obrazie Matki Bożej);
  • 9 czerwca 1987 - wizyta Jana Pawła II w katedrze;
  • 26 czerwca 1988 - koronacja cudownego obrazu Matki Bożej Płaczącej;
  • 25 marca 1992 - podniesienie katedry do rangi archikatedry;
  • 1998 - rozpoczęcie kompleksowej konserwacji dekoracji i wyposażenia archikatedry pod patronatem abpa Józefa Życińskiego;
  • 2005 - ekspozycja szat grobowych w przebudowanych kryptach;
  • 2006 - otwarcie stałej wystawy złotnictwa i szat liturgicznych w odnowionym Skarbcu i Zakrystii Akustycznej;
  • 2007–2008 - konserwacja Kaplicy Najświętszego Sakramentu;
  • 2009 - początek remontu elewacji (restauracja fasady).

Wnętrze archikatedry

Wnętrze naw pokryte jest freskami wykonanymi głównie przez Jana Meiera. W prezbiterium znajduje się XVII w. ołtarz wykonany z czarnej gruszki libańskiej, obecnie w swoim oryginalnym hebanowym kolorze, znajdują się w nim złote rzeźby świętych. W prezbiterium wiszą również dwa barokowe obrazy, Ostatnia wieczerza i Uczta Heroda. W kaplicach bocznych oprócz fresków możemy zobaczyć figury świętych, między innymi Ignacego Loyoli oraz obrazy.

W ołtarzu bocznym przy lewej nawie wisi obraz Matki Boskiej Płaczącej. 3 lipca 1949 obraz płakał krwawymi łzami, które zostały zebrane i umieszczone w jednym z kamieni w koronie Maryi. W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się cudowny Krzyż Trybunalski, znajdujący się pierwotnie w kościele św. Michała Archanioła.

W Zakrystii Akustycznej oraz w sąsiednim skarbcu eksponowane są cenne zbiory przedmiotów liturgicznych. W obydwu pomieszczeniach znajdują się iluzjonistyczne freski Meiera, przedstawiające tryumf wiary nad herezją oraz jeźdźca Apokalipsy. Stojąc w rogu Zakrystii Akustycznej można usłyszeć szept osoby znajdującej się w innym rogu pomieszczenia. Podobno biskup lubelski chciał mieć możliwość podsłuchiwania rozmów gości, których przyjmował w Zakrystii.

W archikatedrze znajduje się wiele przedmiotów przeniesionych do niej w XIX w. z kościoła św. Michała. Oprócz Krzyża Trybunalskiego, jest także chrzcielnica z XIV w., tablice epitafijne, m.in. Sebastiana Klonowica, monstrancje itd.

Otwarte są dla zwiedzających krypty. Leżą tam zmarli biskupi lubelscy. Można oglądać ubrania zmarłych, portrety nagrobne, przedmioty z którymi chowani byli zmarli. Wejście do krypt znajduje się we wnętrzu katedry.

Wieża Trynitarska zwana również Bramą Trynitarską, wchodziła w skład zabudowań kolegium jezuickiego. Na początku była tylko furtą klasztorną. Chcąc dojść do katedry, lub szkoły, każdy musiał przejść furtą. W 1627 podwyższono ją i przeznaczono na dzwonnice. Po kasacie zakonu jezuitów przeszła w ręce oo. trynitarzy. Mimo, że budowla krótko należała do zakonników, od tej pory zaczęto ją nazywać Wieżą Trynitarską. Kolejnym właścicielem obiektu stało się miasto. W XIX w. wraz z katedrą uległa przebudowie. Antoni Corazzi zaprojektował ją w stylu neogotyckim. Podczas II wojny światowej uległa poważnym zniszczeniom. W latach 1945–1952 odbudowano Wieżę.

W Wieży Trynitarskiej obecnie znajduje się Muzeum Archidiecezjalne. Są tam przedmioty użytku religijnego, obrazy, ikony, rzeźby, tkaniny, sarkofagi, instrumenty muzyczne, lichtarze, portret trumienne oraz inne zabytkowe sprzęty. W związku z tym, że Wieża to dzwonnica lubelskiej archikatedry, można obejrzeć 4 dzwony, m.in. Michała, przeniesionego z fary lubelskiej oraz największy lubelski dzwon, Marię, z której dzwoni się w wyjątkowe uroczystości. Ze szczytu Wieży możemy podziwiać panoramę Lublina.


Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.