Kościół ewangelicki św. Mikołaja

Kościół Ewangelicko-Augsburski pod wezwaniem św. Mikołaja – polski ewangelicko-augsburski kościół filialny, należący do diecezji katowickiej, znajdujący się przy ulicy Okrężnej w Byczynie.

Kościół Ewangelicko-Augsburski pod wezwaniem św. Mikołaja – polski ewangelicko-augsburski kościół filialny, należący do diecezji katowickiej, znajdujący się przy ulicy Okrężnej w Byczynie.

Historia kościoła

Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1283 roku. Była to budowla konstrukcji drewnianej. W 1430 roku została ona ograbiona przez husytów. Pod koniec XIV wieku wzniesiono nową, murowaną świątynię, która służyła katolikom do czasów reformacji. W 1556 roku świątynia została przejęta przez protestantów. W latach 1694-1707 kościół ponownie był katolicki, jednak po 1707 roku wrócił w ręce ewangelików, gdzie jest po dzień dzisiejszy. W latach 1790-1791 kościół został odnowiony do czego przyczynił się cieśla Jerzy Kanus z Jaśkowic i murarz Jakisch z Namysłowa. W latach 1886-1888 (wówczas pastorem był H. Koeling), miała miejsce kolejna, tym razem gruntowna renowacja i regotycyzacja. Do 1750 roku, teren wokół kościoła służył jako cmentarz. Wskutek złych warunków sanitarnych i groźbie epidemii został on zniwelowany, a następnie założony w innym miejscu Byczyny. Po II wojnie światowej duża grupa ewangelików opuściła Byczynę, a do tej pory kościół parafialny został przyłączony jako filialny do parafii ewangelicko-augsburskiej w Wołczynie. W 1962 roku przeprowadzono remont dachu, w 1993 roku uzupełniono cegłę w murach obwodowych świątyni a w 2003 roku wymieniono pokrycie dachowe. Kościół jednak wymaga gruntownych prac konserwatorskich (mury kościoła są bardzo zawilgocone i zaatakowane przez drobnoustroje).

Architektura i wnętrze

Kościół św. Mikołaja jest orientowany, wybudowany w układzie bazylikowym, oszkarpowany. Składa się z trójnawowego korpusu i prosto zamkniętego prezbiterium. Do prezbiterium dobudowana jest piętrowa zakrystia, natomiast od południa kruchta. Do korpusu nawowego od północy dostawiona jest druga kruchta, a od południa znajduje się kaplica św. Jadwigi. Do ściany szczytowej dostawiona jest wieża w kształcie kwadratu, do której przylega wieżyczka schodowa. Kościół wymurowano z cegły, w przyziemiu natomiast użyto kamienia. Korpus i prezbiterium przykrywa dwuspadowy dach z oknami połaciowymi. Na styku prezbiterium i korpusu nawowego jest murowana sygnaturka. Główne wejście prowadzi przez kamienny ostrołukowy portal w przyziemiu wieży. Wieża jest 4-kondygnacyjna. W ścianie po stronie prezbiterium wmurowana jest kamienna tabliczka z literami A M i J M oraz datą 1709. W wysokich, ostrołukowych oknach są witraże.

Nawa główna otwarta jest na prezbiterium ostrołukową arkadą, od naw bocznych oddzielają ją również ostrołukowe arkady. W zachodniej części nawy jest murowany chór, pod nim wstawiona drewniana empora. Wnętrze jest tynkowane i malowane. Sklepienie prezbiterium pokryto polichromią. Na neogotycki wystrój wnętrza kościoła składają się m.in. siedziska i stalle w prezbiterium, empora, ławki, ołtarz główny, ambona oraz kamienna chrzcielnica. Prezbiterium, w części ołtarzowej, wydzielone jest drewnianą balustradą. Bliżej nawy, po obu stronach prezbiterium, znajdują się dwurzędowe stalle z baldachimem, o bogatej dekoracji snycerskiej. Ołtarz główny jest pięknie dekorowany w formie tryptyku, ambona z baldachimem umieszczona jest pod ścianą. Większość wystroju i wyposażenia kościoła powstało w latach 80 XIX wieku. Jednak jest kilka cennych dzieł, które pochodzą sprzed okresu regotycyzacji. Są to m.in.:

• drewniany gotycki krucyfiks z 1530 roku, pochodzący z tzw. Szkoły Krakowskiej (powstał prawdopodobnie w kręgu uczniów Wita Stwosza),
• renesansowy obraz wotywny Albrechta Opali, pastora byczyńskiego, ze sceną Chrztu w Jordanie,
• obraz Tobiasza Fendta "Zmartwychwstanie" z przełomu XVII/XVIII wieku,
• obraz również Tobiasza Fendta "Ukrzyżowanie" w ramie z kartuszem herbowym,
• drewniane siedzisko z wyciętymi inicjałami i datą 1712 rok.

Pod kościołem znajdują się krypty grobowe:

• księcia Maksymiliana von Württemberga (zginął w 1709 r. w niewoli rosyjskiej po bitwie pod Połtawą),
• rodziny Frankenbergów,
• Opolliusa - byczyńskiego pastora,
• Jana Kośnego - rektora Miejskiej Szkoły w Byczynie.