Zakole Wawerskie

Zakole Wawerskie - rozległy podmokły teren znajdujący się na południe od zbiegu Trasy Siekierkowskiej oraz ulic Ostrobramskiej, Płowieckiej i Trakt Lubelski w Warszawie, ciągnący się potem w kierunku południowo-wschodnim wzdłuż Kanału Zerzeńskiego aż po Wólkę Zerzeńską. Na jego dawnym obszarze wybudowano również Osiedle Gocław.

Obejmuje on taras zalewowy Wisły (w najszerszym miejscu jej doliny zalewowej), na którym położone są zarośnięte przez las olchowy starorzecze Wisły oraz otwarte tereny podmokłe i uprawne. Północną i obecną zachodnią jego krawędzią płynie Kanał Nowa Ulga, w południowej części znajduje się zasilane przez Kanał a raczej Rów Zerzeński niewielkie jezioro Żabie. Do czasu wybudowania wału przeciwpowodziowego wraz z ulicą Wał Miedzeszyński (1906-1912) teren był podtapiany przez wody powodziowe Wisły.

Zakole Wawerskie - rozległy podmokły teren znajdujący się na południe od zbiegu Trasy Siekierkowskiej oraz ulic Ostrobramskiej, Płowieckiej i Trakt Lubelski w Warszawie, ciągnący się potem w kierunku południowo-wschodnim wzdłuż Kanału Zerzeńskiego aż po Wólkę Zerzeńską. Na jego dawnym obszarze wybudowano również Osiedle Gocław.

Obejmuje on taras zalewowy Wisły (w najszerszym miejscu jej doliny zalewowej), na którym położone są zarośnięte przez las olchowy starorzecze Wisły oraz otwarte tereny podmokłe i uprawne. Północną i obecną zachodnią jego krawędzią płynie Kanał Nowa Ulga, w południowej części znajduje się zasilane przez Kanał a raczej Rów Zerzeński niewielkie jezioro Żabie. Do czasu wybudowania wału przeciwpowodziowego wraz z ulicą Wał Miedzeszyński (1906-1912) teren był podtapiany przez wody powodziowe Wisły.

Przyroda

Zakole Wawerskie to według niektórych opinii najcenniejszy obszar przyrodniczy w Warszawie i jedna z najcenniejszych ostoi ptaków na Mazowszu. Na przestrzeni wielu lat stwierdzono tu łącznie około 130 gatunków ptaków, w tym około 70 lęgowych. Zagęszczenie gatunków lęgowych należy do największych stwierdzonych w olsach i łęgach w kraju, a zróżnicowanie gatunkowe niewiele ustępujące łęgom Puszczy Białowieskiej. Wciąż można tu jeszcze zobaczyć dzięcioła czarnego, usłyszeć derkacza, świerszczaka, brzęczkę, strumieniówkę, wiele lat temu na Kanale Nowa Ulga polowały bardzo liczne zimorodki.

Ochrona przyrody i zagrożenia

Niewielką, najcenniejszą przyrodniczo północną część Zakola objęto prowizoryczną ochroną w formie Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Zakole Wawerskie (patrz: Tereny zieleni w Warszawie) o powierzchni 54,06 ha (z otuliną o powierzchni 35,72 ha). Jednostka ta administracyjnie należy do warszawskiej dzielnicy Wawer, została utworzona w dniu 5 września 2002 r. rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego nr 76/05.09.2002 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. 242/13.09.2002 r.).

W pierwotnych zamiarach miał na jego terenie zostać utworzony rezerwat przyrody, jednak na przeszkodzie stanęły kwestie własnościowe terenów oraz bałagan prawny. Od kilku lat stan przyrodniczy obiektu jest zagrożony przez wpływ powstałej po 2000 roku, bezpośrednio sąsiadującej Trasy Siekierkowskiej i jej Węzła "Marsa", których lokalizacja spowodowała przesunięcie granic obszaru na południowy wschód. Zagrożenie wynika też z różnej działalności i presji inwestorów prywatnych (np. wysyp gruzu i budowa pól golfowych), nierzadko nielegalnej a systematycznej.

Historia i zabytki

Częściowo na obszarze Zakola (bagnach Gocławickich, trzęsawiskach Zastawu i Gocławka), chociaż w niewielkim stopniu, odbyła się w lutym 1831 roku I bitwa pod Wawrem Powstania listopadowego.

Na samej krawędzi Zakola Wawerskiego, już na tarasie nadzalewowym, przy ulicy Płowieckiej, znajdują się:

• Austeria wawerska (obecnie hotel Zajazd Napoleoński, Płowiecka 83), początkowo drewniana karczma wybudowana w latach 1804-1806, odbudowana w 1834 roku , w której według nieudokumentowanych informacji zatrzymał się w 1812 roku Napoleon podczas marszu na Moskwę. A już na pewno znalazła się ona na obszarze działań obydwu bitew pod Wawrem Powstania listopadowego w 1831 roku.

Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: 645-A z 1.07.1965

Karczma w tej okolicy wspomniana jest już w dokumencie z 1727 r. oraz zaznaczona na mapie Karola de Perthéesa z 1783 roku, znika jednak na mapie Davida Gilly'ego z 1803 r. Być może upada po III rozbiorze Polski, kiedy to Wawer przecina szczelnie zamknięta granica pomiędzy Prusami i Austrią, lub zostaje spalona wcześniej podczas Powstania kościuszkowskiego. Bardzo możliwe że karczma ta znajdowała się dokładnie w tym samym miejscu skrzyżowania ważnych dróg komunikacyjnych co późniejsza.

• drewniany krzyż poświęcony ofiarom Powstania listopadowego i pamiątkowy głaz u jego stóp z wyrytym napisem, postawione tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. (tuż przy Austerii, pomiędzy Płowiecką 83 i 85).
• pomnik z roku 1930 poświęcony Józefowi Piłsudskiemu, ustawiony w dziesiątą rocznicę ocalenia Polski od najazdu bolszewików, ponownie odsłonięty w 1994 roku (na wysokości Płowieckiej 77).