Katedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Tarnowie – kościół gotycki, przebudowywany w późniejszych okresach. Budowla jest trzynawowa, z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym trójboczną absydą oraz dobudowaną ze strony zachodniej wysoką na 72 m wieżą.

Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Tarnowie – kościół gotycki, przebudowywany w późniejszych okresach. Budowla jest trzynawowa, z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym trójboczną absydą oraz dobudowaną ze strony zachodniej wysoką na 72 m wieżą.

Historia

Kościół wzniesiony został w I połowie XIV w. Od początku swojego istnienia nosił wezwanie Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Był na tyle okazały, że w 1329 odbyła się w nim konsekracja biskupia Jakuba Strepy – późniejszego arcybiskupa halicko-lwowskiego. W 1400 biskup krakowski Piotr Wysz wzniósł go do godności kolegiaty, powołując przy nim do istnienia Kapitułę Kolegiacką, która w czasie erygowania liczyła 3 prałatury i 2 kanonie. Pod koniec XVIII w., w związku z utworzeniem przez papieża Piusa VI Diecezji Tarnowskiej, świątynia otrzymała tytuł katedry. Kościół rozbudowywany był w XVIII i XIX wieku. W latach 1889-1897 miała miejsce gruntowna, neogotycka, przebudowa. W 1898r., z okazji 50-lecia panowania Franciszka Józefa I na wieży katedry umieszczono złoconą koronę. List Apostolski "Cum beatissima" z 1972 nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. W latach 1957-1960 odrestaurowano wnętrze; ostatni remont miał miejsce w 2007 roku.

Wnętrze

Nawa południowa:

• kaplica Rozesłania Apostołów (ufundowana w 1415 przez rycerstwo powracające spod Grunwaldu, sklepienie z gwiaździste 1514, renesansowy pomnik nagrobny Barbary Tarnowskiej z ok. 1536, wykonany przez J. M. Padovano)
• kruchta południowa (pocz. XVI w., sklepienie gwiaździste, bogato rzeźbiony kamienny portal z 1516)
• kaplica Krzyża Świętego (ok. 1400, pomnik nagrobny księdza M. Łyczki, po 1578)

Nawa północna:

• kaplica św. Anny (1514, sklepienie gwiaździste, renesansowy nagrobek trzech Janów Tarnowskich (w tym Jana Amora Iuniora Tarnowskiego), horyzontalny, wykonany z białego piaskowca po 1536 przez Jana Marię Padovano lub Santi Gucciego)
• kruchta północna (kamienny portal, ok. 1400)
• kaplica Serca Pana Jezusa (późnorenesansowy pomnik nagrobny ks. K. Branickiego, po 1602)

Kruchta (pod wieżą):

• gotycki portal z początku XVI w.
• nagrobek Barbary z Rożnowa Tarnowskiej (ok. 1520, gotycko-renesansowy)

Prezbiterium:

• nagrobek Jana, Jana Krzysztofa Tarnowskich i Z. Ostrogskiej (1561-73, renesansowy, wykonany przez J.M. Padovano i jego pomocnika W. Kuszyca)
• nagrobek J. i Z. Ostrogskich (1612-20, barokowy z alegorycznymi rzeźbami, wykonany przez J. Pfistera)

Pod chórem muzycznym bogato rzeźbione stalle kanonickie z końca XV wieku. Polichromia wnętrza pochodzi z lat 1957-60, a wykonali ją J. E. Dutkiewicz, A. Marczyński i W. Taranczewski).