Biały Pałacyk na Frascati

Biały Pałacyk na Frascati (Pałacyk Branickich-Lubomirskich) mieści się w Warszawie przy al. Na Skarpie 20/26 (dawny adres: ul. Wiejska 10, po parcelacji gruntów: al. Legionów 20/26).

Pod koniec XVIII wieku w miejscu tym znajdował się założony przez księcia "byłego podkomorzego" (jak kazał się nazywać) Kazimierza Poniatowskiego ogród zwany "Na Górze", zaprojektowany przez Szymona Bogumiła Zuga. W 1779 roku według jego projektu wybudowano tu letni pałacyk. Na początku XIX wieku posiadłość stała się własnością francuskiego restauratora Szymona Chovota. Przekształcił ogrody w park zwany "Frascati" i rozbudował Biały Pałacyk na lokale restauracji. W latach późniejszych tereny przejął Nikołaj Nowosilcow, a po nim gen. Józef Rautenstrauch. Następnie, na pocz. II połowy XIX wieku, ogrody zakupiła hrabina Róża z Potockich Branicka (1780 - 1862). Jej wnuk Władysław Branicki wzniósł nieopodal starego Białego Pałacyku tzw. Czerwony Pałac, (także: Czerwony Dom, w stylu renesansu holenderskiego, z fasadą z klinkieru, stąd nazwa), rezydencję Branickich, którą projektował Leandro Marconi. Obok, wykorzystując mury dawnego pałacyku, wzniesiono nowy Biały Pałacyk w stylu klasycystycznym z oranżerią. Nie wiadomo, kto projektował nowy Biały Pałacyk.

W roku 1893 córka hr. Władysława, Maria (1873 -1934), poślubiła księcia Zdzisława Lubomirskiego i otrzymała pałacyk w darze. Zwano go żartobliwie "Córkarnią", gdyż rodzice Braniccy rezydowali w Czerwonym Pałacu, a ich cztery córki w Białym Pałacyku. Odtąd pałacyk był warszawską rezydencją ks. Zdzisława i jego rodziny. Wnuk Zdzisławostwa Lubomirskich, Zdzisław Morawski, opisuje go jak następuje: dom składał się z trzech brył: piętrowego środka i parterowych boków. Całość w stylu klasycystycznym, mieściła około dwudziestu pokojów. Na parterze znajdowała się owalna sala balowa, wysoka na dwie kondygnacje, gabinet pana domu, salon, sala jadalna, obszerny przedpokój, kuchnia i pomieszczenia dla służby. Na pierwszym piętrze mieściły się pokoje sypialne i mały salonik przylegający do oranżerii, oszklonej i także wysokiej na dwa piętra; można do niej było wejść z parteru albo schodami w dół z pierwszego piętra (zob.niżej, Pamiętnik).

W Czerwonym Pałacu (zburzonym doszczętnie w czasie II wojny światowej) był w czasie I wojny światowej lazaret wojskowy, po odzyskaniu niepodległości mieściła się w nim do 1939 ambasada francuska (ówczesny adres: Al. Frascati 22) Po śmierci Marii Lubomirskiej, która zmarła w Białym Pałacyku, ks. Zdzisław przeniósł się do wybudowanej nieopodal willi pod adresem ul.płk. Francesco Nullo 3, a Biały Pałacyk wynajęło poselstwo Chin na rezydencję dla posła i użytkowało go do 1939 r., prowadząc sprawy konsularne w osobnych biurach przy ul. Rozbrat 28. Ok. 1936 r. park rozparcelowano i wytyczono nową ulicę, nazwaną Aleja Legionów. Położoną naprzeciw pałacyku posesję (dawniej podobno lożę masońską) z nowym adresem Al. Legionów 27 zakupił architekt Bohdan Pniewski i wzniósł tam istniejącą do dziś willę, gdzie miał mieszkanie i pracownię architektoniczną.

Pałacyk ucierpiał podczas II wojny światowej, ale nie został zburzony. Odbudowano go w 1948 roku według projektu Tadeusza Zielińskiego i Zbigniewa Karpińskiego w stylu klasycystycznym. Od tego czasu jest użytkowany przez Muzeum Ziemi PAN^{[potrzebne źródło]}.

W czasach Zdzisławowstwa Lubomirskich pałacyk gościł wielu wybitnych gości, byli tam w odwiedzinach m.in. Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski (obaj zaraz po przybyciu z więzienia w Magdeburgu), Bogdan Hutten-Czapski, Charles de Gaulle, Hugo von Hoffmannsthal i Carl Gustaw Mannerheim.

Biały Pałacyk na Frascati (Pałacyk Branickich-Lubomirskich) mieści się w Warszawie przy al. Na Skarpie 20/26 (dawny adres: ul. Wiejska 10, po parcelacji gruntów: al. Legionów 20/26).

Pod koniec XVIII wieku w miejscu tym znajdował się założony przez księcia "byłego podkomorzego" (jak kazał się nazywać) Kazimierza Poniatowskiego ogród zwany "Na Górze", zaprojektowany przez Szymona Bogumiła Zuga. W 1779 roku według jego projektu wybudowano tu letni pałacyk. Na początku XIX wieku posiadłość stała się własnością francuskiego restauratora Szymona Chovota. Przekształcił ogrody w park zwany "Frascati" i rozbudował Biały Pałacyk na lokale restauracji. W latach późniejszych tereny przejął Nikołaj Nowosilcow, a po nim gen. Józef Rautenstrauch. Następnie, na pocz. II połowy XIX wieku, ogrody zakupiła hrabina Róża z Potockich Branicka (1780 - 1862). Jej wnuk Władysław Branicki wzniósł nieopodal starego Białego Pałacyku tzw. Czerwony Pałac, (także: Czerwony Dom, w stylu renesansu holenderskiego, z fasadą z klinkieru, stąd nazwa), rezydencję Branickich, którą projektował Leandro Marconi. Obok, wykorzystując mury dawnego pałacyku, wzniesiono nowy Biały Pałacyk w stylu klasycystycznym z oranżerią. Nie wiadomo, kto projektował nowy Biały Pałacyk.

W roku 1893 córka hr. Władysława, Maria (1873 -1934), poślubiła księcia Zdzisława Lubomirskiego i otrzymała pałacyk w darze. Zwano go żartobliwie "Córkarnią", gdyż rodzice Braniccy rezydowali w Czerwonym Pałacu, a ich cztery córki w Białym Pałacyku. Odtąd pałacyk był warszawską rezydencją ks. Zdzisława i jego rodziny. Wnuk Zdzisławostwa Lubomirskich, Zdzisław Morawski, opisuje go jak następuje: dom składał się z trzech brył: piętrowego środka i parterowych boków. Całość w stylu klasycystycznym, mieściła około dwudziestu pokojów. Na parterze znajdowała się owalna sala balowa, wysoka na dwie kondygnacje, gabinet pana domu, salon, sala jadalna, obszerny przedpokój, kuchnia i pomieszczenia dla służby. Na pierwszym piętrze mieściły się pokoje sypialne i mały salonik przylegający do oranżerii, oszklonej i także wysokiej na dwa piętra; można do niej było wejść z parteru albo schodami w dół z pierwszego piętra (zob.niżej, Pamiętnik).

W Czerwonym Pałacu (zburzonym doszczętnie w czasie II wojny światowej) był w czasie I wojny światowej lazaret wojskowy, po odzyskaniu niepodległości mieściła się w nim do 1939 ambasada francuska (ówczesny adres: Al. Frascati 22) Po śmierci Marii Lubomirskiej, która zmarła w Białym Pałacyku, ks. Zdzisław przeniósł się do wybudowanej nieopodal willi pod adresem ul.płk. Francesco Nullo 3, a Biały Pałacyk wynajęło poselstwo Chin na rezydencję dla posła i użytkowało go do 1939 r., prowadząc sprawy konsularne w osobnych biurach przy ul. Rozbrat 28. Ok. 1936 r. park rozparcelowano i wytyczono nową ulicę, nazwaną Aleja Legionów. Położoną naprzeciw pałacyku posesję (dawniej podobno lożę masońską) z nowym adresem Al. Legionów 27 zakupił architekt Bohdan Pniewski i wzniósł tam istniejącą do dziś willę, gdzie miał mieszkanie i pracownię architektoniczną.

Pałacyk ucierpiał podczas II wojny światowej, ale nie został zburzony. Odbudowano go w 1948 roku według projektu Tadeusza Zielińskiego i Zbigniewa Karpińskiego w stylu klasycystycznym. Od tego czasu jest użytkowany przez Muzeum Ziemi PAN^{[potrzebne źródło]}.

W czasach Zdzisławowstwa Lubomirskich pałacyk gościł wielu wybitnych gości, byli tam w odwiedzinach m.in. Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski (obaj zaraz po przybyciu z więzienia w Magdeburgu), Bogdan Hutten-Czapski, Charles de Gaulle, Hugo von Hoffmannsthal i Carl Gustaw Mannerheim.

Bibliografia

• Maria Lubomirska, Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, (posłowie: Zdzisław Morawski), Poznań 2002 ISBN 83-86138-92-0
• Warszawa, książka telefoniczna 1938-39

Linki zewnętrzne

• Strona Muzeum Ziemi PAN