Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku - powstała w 1908 placówka muzealna obejmująca swym zainteresowaniem tereny ziemi kujawskiej i ziemi dobrzyńskiej na Kujawach wschodnich, w szczególności ich spuściznę kulturową, historię i sztukę regionu. Siedzibą muzeum jest gmach przy ulicy Słowackiego, wzniesiony w 1930.

Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku - powstała w 1908 placówka muzealna obejmująca swym zainteresowaniem tereny ziemi kujawskiej i ziemi dobrzyńskiej na Kujawach wschodnich, w szczególności ich spuściznę kulturową, historię i sztukę regionu. Siedzibą muzeum jest gmach przy ulicy Słowackiego, wzniesiony w 1930.

Powstanie muzeum

Muzeum powstało na początku XX wieku pod nazwą Muzeum Kujawskiego. Decyzję o jego stworzeniu podjęto 2 czerwca 1908 na podstawie uchwały zarządu Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Uroczyste otwarcie muzeum miało miejsce 14 marca 1909. Jego siedzibą był gmach przy ulicy Kaliskiej (obecnie - Polskiej Organizacji Wojskowej). Podstawą pierwszych zbiorów stały się eksponaty pochodzące z Muzeum Szkolnego Macierzy Polskiej oraz przekazana w depozyt kolekcja Towarzystwa Biblioteki i Czytelni Adama Mickiewicza we Włocławku.

Historia muzeum

W 1910 muzeum rozpoczęło prace na poszerzeniem swojego profilu o wątki etnograficzne. W tym celu powołano komitet przygotowujący wystawę, której centralnym punktem miała być wierna rekonstrukcja chaty kujawskiej. Kustoszem otwartej w 1911 wystawy był Cyprian Apanowicz. Ze względu na ciągle powiększające się zbioru muzealne, na początku lat 20 pojawił się pomysł przeniesienia muzeum do nowego, większego budynku. Komitet Budowy gmachu Muzeum Ziemi Kujawskiej zawiązał się w 1925, a w 1930 oddano do użytku nowy, ozdobiony neogotyckimi elementami gmach muzeum, zlokalizowany przy ulicy Słowackiego. Z okazji otwarcia wydano pierwszy przewodnik po muzeum, którego autorem był Szymon Racja, kustosz muzeum. Do 1939 muzeum prezentowało stałą wystawę o charakterze etnograficznym oraz czasowe, najczęściej o charakterze artystycznym. Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej muzeum zostało zamknięte, zaś większa część jego zbiorów zaginęła w czasie wojny. Muzeum Ziemi Kujawskiej reaktywowano w 1945. Jego pierwszym powojennym dyrektorem w latach 1945-1965 była Henryka Królikowska. Z jej inicjatywy władze muzeum podjęły starania o uzyskanie kamienic na starym rynku. W 1972 otwarto w nich Muzeum Historii Włocławka. W 1975 nazwa "Muzeum Ziemi Kujawskiej Kujawskie" została zmieniona na "Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej", obejmując tym samym swoim zasięgiem cały obszar nowo powstałego województwa włocławskiego. W 1983 otwarto pierwszy oddział muzeum - Muzeum im. Stanisława Noakowskiego w Nieszawie. W 1986 otwarto we Włocławku Muzeum Etnograficzne ulokowane w dawnych spichlerzu przy ulicy Bulwary 6. W 1990 w spichlerzu przy ulicy Zamczej otwarto Zbiory Sztuki, a w spichlerzu przy ulicy Bulwary 9 ulokowano magazyn muzealny. Najnowszym oddziałem muzeum jest Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce, otwarty w 1993.

W 2009, podczas obchodów jubileuszu 100-lecia, muzeum zostało odznaczone Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Struktura

• Dział Historyczny - powołany w 1966 po rozdzieleniu Działu Artystyczno-Historycznego. Jego podstawą stały się militaria i numizmatyka;
• Dział Archeologiczny - jego zbiory liczą kilkadziesiąt tysięcy zabytków ujętych w 1670 pozycjach inwentarza działowego;
• Dział Metrologii Historycznej - utworzony w 1973 po zakupie kolekcji należącej do Józefa Arentowicza, naczelnika w Obwodowym Urzędzie Miar we Włocławku;
• Dział Numizmatyczny - gromadzi przede wszystkim numizmaty, a także zabytki z zakresu falerystyki, sfragistyki i papiery wartościowe;
• Dział Etnograficzny - był podstawą powołanego w 1909 muzeum. W czasie wojny zbiory etnograficzne zostały w większości utracone, nowa kolekcja gromadzona jest od 1945;
• Dział Fajansu - dział fajansu został utworzony w 1979 w wyniku połączenia w jeden zbiór zabytków gromadzonych do tego czasu w Dziale Sztuki oraz ok. 2500 dzieł współczesnego fajansu włocławskiego, przejętych z Działu Etnograficznego;
• Dział Sztuki - powołany w 1966 po rozdzieleniu Działu Artystyczno-Historycznego. Do 1939 opierał się na dziełach podarowanych muzeum przez twórców, po 1945 - na zbiorach przejmowanych z dworów znajdujących się na Kujawach;