Ełcka Kolej Wąskotorowa

Ełcka Kolej Wąskotorowa (EKW, niem. Lycker Kleinbahn) – jest jedną z nielicznych kolei tego typu na terenie Polski, funkcjonująca do dnia dzisiejszego. Jej głównym zadaniem był przewóz mieszkańców okolicznych wsi do Ełku, czasem transportowano również towary. Jej działalności nie przerwała II wojna światowa ani zmiana przynależności państwowej – aż do lat 90. XX wieku nadal służyła jako regionalne źródło transportu. W 1992 kolej ełcka została uznana za zabytek. Od 2002 roku prowadzi jedynie kursy turystyczne (składy zabytkowe oraz współczesne).

Ełcka Kolej Wąskotorowa (EKW, niem. Lycker Kleinbahn) – jest jedną z nielicznych kolei tego typu na terenie Polski, funkcjonująca do dnia dzisiejszego. Jej głównym zadaniem był przewóz mieszkańców okolicznych wsi do Ełku, czasem transportowano również towary. Jej działalności nie przerwała II wojna światowa ani zmiana przynależności państwowej – aż do lat 90. XX wieku nadal służyła jako regionalne źródło transportu. W 1992 kolej ełcka została uznana za zabytek. Od 2002 roku prowadzi jedynie kursy turystyczne (składy zabytkowe oraz współczesne).

Historia

Pierwsze lata

Ełcka kolej wąskotorowa powstała na zlecenie starosty ełckiego Carla Suermondta w latach 1910-1918, wybudowana metodą kroczącą przez towarzystwo akcyjne Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft. Powstała linia jednotorowa, o szerokości torów 1000 mm (dzięki specjalnej technice możliwy jest przewóz wagonów normalnotorowych). Całkowita jej długość wynosi 47,66 km. Główna linia liczy sobie 37,98 km z Ełku do Turowa (wówczas położonego nad granicą z Rosją). W pobliżu miejscowości Laski Małe znajduje się odgałęzienie do Zawad-Tworków o długości 9,68 km. Pierwszy fragment EKW, o długości 24,76 km odcinek do miejscowości Borzymy wraz z 9,7 km odgałęzieniem do m. Zawady-Tworki, otwarto już 23 października 1913.

I wojna światowa

Drugi odcinek po wyparciu Rosjan (trwała I wojna światowa) 1 grudnia 1915 – 13,22 km odcinek Borzymy-Turowo. Przewozy pasażerskie i towarowe wznowiono na EKW po ostatecznym usunięciu zniszczeń wojennych na tym terenie, co nastąpiło 5 października 1918. W 1938 przewieziono 29 026 ton towarów i 54 837 pasażerów. W 1939 roku tabor posiadał 5 parowozów, 9 wagonów pasażerskich, 2 wagony pocztowe i 37 wagonów towarowych. .

II wojna światowa

Kolejnych zniszczeń dokonała ofensywa rosyjska podczas II wojny światowej – szczęśliwie ocalały jednak wszystkie parowozy. W 1951 przekuto tory na 750 mm. Aż do lat 60. na trasie kursowały lokomotywy parowe, a od 1968 doszły 2 lokomotywy spalinowe Lyd-1, jednak parowozy nadal jeździły po Ełckiej Kolei Dojazdowej. Mimo wielkiej popularności wśród mieszkańców oraz turystów dochody EKW nie pokrywały wydatków – nowa sytuacja polityczno-gospodarcza sprawiła, że przed ełcką wąskotorówką stanęło, mimo wpisania na listę zabytków, widmo upadku.

Okres współczesny

W 2001 PKP podjęła decyzję o likwidacji linii – rok później przejął ją ełcki Urząd Miasta i przekazał Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji, jako Ełcką Kolej Wąskotorową (do tej pory funkcjonowała pod nazwą Ełckiej Kolei Dojazdowej). W historii EKW rozpoczął się nowy etap. Obecnie pociągi ze względu na stan mostu w Sypitkach i zarośnięcie trasy Laski Małe-Zawady Tworki jeżdżą na trasie Ełk-Sypitki.

Stacja, muzeum

Na ulicy Wąski Tor 1 w Ełku znajduje się osobna stacja kolei wąskotorowej – Ełk Wąskotorowy, położona w pobliżu głównej stacji kolejowej. W budynku funkcjonuje muzeum poświęcone historii ełckiego węzła kolejowego. W muzeum znajdziemy przedmioty wyprodukowane przed 1945 rokiem, od dawnego urządzenia do datowania kartonowych biletów, przez miniaturowe modele lokomotyw, po zbiór przedmiotów używanych niegdyś na co dzień w pracy konduktorów, zawiadowców, dróżników. Można tu przymierzyć dawne wyposażenie służbowe konduktorów. Kolejną atrakcją turystyczną jest skansen pszczelarski, w którym rzeźbione są w pniach drzew ule, wyrabia się małe rzeźby z miodu i wosku pszczelego.

Muzeum Ełckiej Kolei Wąskotorowej

• w sezonie (maj-wrzesień)
  • czynne codziennie 8:00 - 15:00 (po uzgodnieniu telefonicznym tel. 610 00 00)
• poza sezonem (październik- kwiecień)
  • czynne poniedziałek – piątek 8:00 – 15:00

Kalendarium Kolei Wąskotorowej

• 1905 - opracowanie projektu budowy ełckiej kolei wąskotorowej
• 1912 - rozpoczęcie budowy i powstanie Lycker Kleinbahn
• 1913 - otwarcie linii Ełk - Borzymy i Laski Małe - Zawady
• 1918 - otwarcie ruchu publicznego na wszystkich liniach
• 1945 - przejęcie kolei DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Wąskotorowej
• 1951 - przebudowa torów z 1000 mm na 750 mm
• 1957 - powstanie Zarządu Kolei Dojazdowej przy DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Dojazdowej
• 1975 - wprowadzenie trakcji spalinowej
• 1991 - wpisanie całej ełckiej kolei do rejestru zabytków
• 1992 - wprowadzenie do eksploatacji transporterów
• 1993 - wprowadzenie pociągów turystycznych z trakcją parową
• 2001 - wstrzymanie ruchu pociągów przez PKP
• 2002 - przejęcie przez samorząd miejski w Ełku, rozpoczęcie działalności turystycznej

Obecny tabor

• Parowóz Px48 na tor 750 mm
• Parowozy "LAS" na tor 600 mm - 2 sztuki.
• Wagony osobowe wąskotorowe na tor 750 mm typu 1Aw - 5 sztuk z lat 1954 - 1957
• Wagon brankard - 1950r.
• Pruski wagon pocztowy normalnotorowy z końca XIX wieku
• Wagon wąskotorowy węglarka z 1909r.
• Żuraw do nawęglania parowozów z 1913r.
• Ręczna drezyna wąskotorowa z 1930r.
• Wąskotorowy pług odśnieżny z 1908r.
• lokomotywa spalinowa Lxd2(nieczynna)
• lokomotywy spalinowe Lyd1- 5 sztuk, część czynna.