Państwowe Muzeum Przypkowskich

Państwowe Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie (często występuje pod nazwą Muzeum Przypkowskich lub Muzeum Gnomoniczne im. Przypkowskich) – muzeum specjalizujące się głównie w prezentacji zegarów słonecznych i przyrządów astronomicznych.

Muzeum powstało w oparciu o prywatną kolekcję lekarza z Jędrzejowa Feliksa Przypkowskiego, który od 1895 gromadził zabytkowe zegary słoneczne, a także literaturę i inne materiały poświęcone gnomonice, następnie znacząco rozbudowaną przez jego syna Tadeusza Przypkowskiego.

Stała wystawa kolekcji Feliksa Przypkowskiego została udostępniona publicznie w 1909 w Jędrzejowie i od tego czasu była ciągle rozbudowywana i eksponowana w różnych budynkach Jędrzejowa z wyjątkiem okresu obu wojen światowych. W 1962 Przypkowscy przekazali kolekcję Państwu, przy czym zachowali wpływ na kształt muzeum, ponieważ Tadeusz, a po jego śmierci jego syn Piotr byli dyrektorami tej instytucji.

Muzeum mieści się w dwóch domach: byłej aptece z początku XVIII wieku i siedzibie Przypkowskich z 1906. Na tej ostatniej znajduje się kopuła obserwatorium astronomicznego z 1913, a ściany od podwórza pokrywa neorenesansowe sgraffito z 1955.

Państwowe Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie (często występuje pod nazwą Muzeum Przypkowskich lub Muzeum Gnomoniczne im. Przypkowskich) – muzeum specjalizujące się głównie w prezentacji zegarów słonecznych i przyrządów astronomicznych.

Muzeum powstało w oparciu o prywatną kolekcję lekarza z Jędrzejowa Feliksa Przypkowskiego, który od 1895 gromadził zabytkowe zegary słoneczne, a także literaturę i inne materiały poświęcone gnomonice, następnie znacząco rozbudowaną przez jego syna Tadeusza Przypkowskiego.

Stała wystawa kolekcji Feliksa Przypkowskiego została udostępniona publicznie w 1909 w Jędrzejowie i od tego czasu była ciągle rozbudowywana i eksponowana w różnych budynkach Jędrzejowa z wyjątkiem okresu obu wojen światowych. W 1962 Przypkowscy przekazali kolekcję Państwu, przy czym zachowali wpływ na kształt muzeum, ponieważ Tadeusz, a po jego śmierci jego syn Piotr byli dyrektorami tej instytucji.

Muzeum mieści się w dwóch domach: byłej aptece z początku XVIII wieku i siedzibie Przypkowskich z 1906. Na tej ostatniej znajduje się kopuła obserwatorium astronomicznego z 1913, a ściany od podwórza pokrywa neorenesansowe sgraffito z 1955.

Ekspozycje

Muzeum posiada szereg, bardzo zróżnicowanych tematycznie, działów. Główny dział obejmuje zegary słoneczne i inne typy zegarów od XVI do XX wieku (np. zegary wodne, klepsydry, świece zegarowe), w tym wiele dzieł o wielkiej wartości artystycznej, pochodzących z najlepszych warsztatów Europy. Do najciekawszych eksponatów zalicza się np.: zegar słoneczny z armatką strzelającą w południe wykonany w Paryżu dla króla Stanisława Leszczyńskiego, zegar słoneczny z XVI wieku wykonany przez Erazma Habermela, XVII–wieczną klepsydrę wodną wykonaną z majoliki. Uzupełnieniem tych zbiorów jest kolekcja przyrządów astronomicznych i ksiąg poświęconych astronomii i gnomonice. Kolekcja zegarów w Jędrzejowie zajmuje trzecie miejsce w świecie pod względem liczebności i wartości eksponatów, po Planetarium w Chicago i Science Museum w Oxfordzie.

Inne znaczące działy muzeum to:

• Dział grafiki i ekslibrisów posiadający w swych zbiorach okazy począwszy od XV wieku.
• Dział rzemiosła artystycznego i historyczny, w tym przede wszystkim kolekcja eksponatów wyposażenia, pism i literatury związanych z Legionami Polskimi, w tym z Józefem Piłsudskim, który kwaterował w siedzibie muzeum w 1915. Liczne są też pisma królów i możnowładców polskich oraz znanych artystów, pisane m.in. do Przypkowskich.
• Dział gastronomii obejmujący naczynia kuchenne oraz bogato zdobione, często srebrne zastawy stołowe, porcelanę stołową, książki kucharskie i zbiory zabytkowych menu. Część tej kolekcji eksponowana jest w zabytkowych piwnicach z XVIII wieku oraz w kuchni z 1906.

Zachowane lub odtworzone zostały wnętrza pokojów z początku XX wieku, wyposażone w meble, dywany, obrazy i bibeloty z epoki, a także w zbiory ozdobnych mebli XVII i XVIII-wiecznych oraz w rokokowe obicia z kurdybanu.

Muzealna biblioteka posiada wiele cennych starodruków i inkunabułów z okresu 1480–1800, m.in. De Revolutionibus Mikołaja Kopernika wydane w 1566 w Bazylei, Liber Chronicarum wydane w Norymberdze w 1493, pierwsze wydanie O architekturze ksiąg dziesięć Witruwiusza z 1548, książki z biblioteki króla Zygmunta Augusta a także książki z autografami Heweliusza, Kartezjusza i Huygensa.