Pomnik Fryderyka Chopina

Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie – secesyjny pomnik Fryderyka Chopina w Parku Łazienkowskim w Warszawie, przedstawiający odlaną w brązie postać kompozytora siedzącą pod stylizowaną mazowiecką wierzbą.

Obok pomnika Syrenki, Kolumny Zygmunta, Pałacu Na Wodzie czy Pałacu Kultury i Nauki, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych widoków związanych z Warszawą. Pomnik doczekał się nie tylko niezliczonych reprodukcji kalendarzowych, pocztówkowych, filatelistycznych itp., ale także kopii, z których najbardziej znana, w skali 1:1, znajduje się w Japonii w mieście Hamamatsu.

Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie – secesyjny pomnik Fryderyka Chopina w Parku Łazienkowskim w Warszawie, przedstawiający odlaną w brązie postać kompozytora siedzącą pod stylizowaną mazowiecką wierzbą.

Obok pomnika Syrenki, Kolumny Zygmunta, Pałacu Na Wodzie czy Pałacu Kultury i Nauki, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych widoków związanych z Warszawą. Pomnik doczekał się nie tylko niezliczonych reprodukcji kalendarzowych, pocztówkowych, filatelistycznych itp., ale także kopii, z których najbardziej znana, w skali 1:1, znajduje się w Japonii w mieście Hamamatsu.

Projekt i pierwsza realizacja

Pomysł upamiętnienia kompozytora zaistniał w warszawskim środowisku muzycznym w II połowie XIX wieku, ale nie miał szans urzeczywistnienia ze względu na politykę ucisku narodowościowego Rosji, jednego z zaborców. Sytuacja uległa zmianie w 1901 roku, gdy polska śpiewaczka operowa Adela Bolska uzyskała zgodę cara Mikołaja II na utworzenie komitetu budowy pomnika.

Pomnik wykonany został przez Wacława Szymanowskiego, który wygrał konkurs rozpisany w 1908 r. Miał on być wzniesiony w setną rocznicę urodzin pianisty w 1910. W jury konkursowym zasiadały takie postaci kultury i sztuki jak: Antoine Bourdelle, Józef Pius Dziekoński czy Leopold Méyet. Ponieważ projekt budził wiele kontrowersji, a prace przy jego realizacji zostały przerwane wybuchem I wojny światowej, zrealizowany został dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym.

Odlano go w częściach we Francji, gdzie znajdował się gipsowy model, po czym, po przewiezieniu do Polski, zmontowano go w warszawskich Łazienkach. Został uroczyście odsłonięty 14 listopada 1926. Otoczenie pomnika - cokół oraz basen - zaprojektował architekt Wydziału Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, profesor Oskar Sosnowski. Prace kamieniarskie wykonała firma łódzkiego przedsiębiorcy Antoniego Urbanowskiego.

Zniszczenie pomnika przez Niemców podczas II wojny światowej

31 maja 1940 roku pomnik Chopina został przez Niemców wysadzony w powietrze i pocięty palnikami na mniejsze części. Złom powstały w wyniku tej dewastacji wywieziono koleją na zachód, gdzie jego fragmenty zostały użyte jako surowiec przeznaczony do przetopienia w niemieckiej hucie. Niemcy starali się zniszczyć także wszystkie kopie pomnika przechowywane w polskich muzeach. Jednemu z pracowników Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu udało się ukryć w piwnicy kopie głowy pomnika. Niemcy zniszczyli jednak wszystkie gipsowe repliki oraz drewnianą kopię rzeźby w skali 1:2, którą do poznańskiego muzeum przekazał sam autor.

Pomnik Chopina był pierwszym pomnikiem zniszczonym przez Niemców w okupowanej Warszawie. Oprócz negatywnego stosunku okupanta do twórczości wielkiego polskiego kompozytora pozostałymi prawdopodobnymi przyczynami zniszczenia monumentu było włączenie Parku Łazienkowskiego do tzw. dzielnicy niemieckiej, lokalizacja pomnika w pobliżu Belwederu (oficjalnej rezydencji gubernatora Hansa Franka w czasie jego wizyt w Warszawie) oraz rozpoczęta w tym czasie akcja zbiórki złomu metalowego na potrzeby przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy.

Odbudowa po wojnie

W wyniku dokonanej przez Niemców dewastacji odbudowa po wojnie nastręczała wielu trudności. Poszukiwano replik oraz zachowanych kopii pomnika mogących posłużyć za wzór do odtworzenia dzieła. W 1945 roku pracownicy Zakładów Rafineryjno-Przetwórczych we Wrocławiu znaleźli pośród zalegających na terenie fabryki hałd złomu głowę Chopina, jednak nie była to oryginalna głowa, ale tylko jeden z próbnych odlewów w znacznie pomniejszonej skali. Kompletną kopię całego pomnika udało się znaleźć dopiero podczas odgruzowywania zniszczonego domu Szymanowskiego na Mokotowie. Na podstawie tej kopii podjęto próbę wykonania wiernej repliki zniszczonego oryginału. Pomnik został zrekonstruowany według projektu prof. Władysława Wasiewicza i odsłonięty ponownie w 1958 r. Obecnie sąsiaduje on z sadzawką. Wokół pomnika i stawu rozmieszczonych jest wiele ławek, gdyż od 1959 roku w okresie letnim odbywają się tu koncerty utworów Chopina, wykonywane na fortepianie ustawianym u podnóża pomnika na specjalnie zaprojektowanej platformie. Dyrekcja parku pozwala słuchaczom na przebywanie na trawnikach okalających to miejsce.

Napis na cokole głosi: Posąg Fryderyka Chopina zburzony i zagrabiony przez Niemców w dniu 31 maja 1940 roku odbuduje Naród. 17-X-1946 r. Wyryto również słowa Adama Mickiewicza:

Płomień rozgryzie malowane dzieje,

Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,

Pieśń ujdzie cało...

Ciekawostki

• W 1994 w japońskim mieście Hamamatsu odsłonięto kopię pomnika z warszawskich Łazienek, przekazaną temu miastu na podstawie umowy o wymianie kulturalnej między miastami partnerskimi.