Pałac Letni Lubomirskich

Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie - zabytkowa, późnobarokowa rezydencja z elementami rokoka, znajdująca się przy alei Lubomirskich w Rzeszowie, w pobliżu zamku. Powstała w latach 90. XVII w. na terenie dawnej winnicy Mikołaja Spytka Ligęzy, jako część większego założenia, które miało na celu stworzenie dużego kompleksu ogrodowego wokół rezydencji. Obecnym właścicielem i użytkownikiem pałacyku jest Uniwersytet Rzeszowski, gdzie znajduje się katedra informatyki.

Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie - zabytkowa, późnobarokowa rezydencja z elementami rokoka, znajdująca się przy alei Lubomirskich w Rzeszowie, w pobliżu zamku. Powstała w latach 90. XVII w. na terenie dawnej winnicy Mikołaja Spytka Ligęzy, jako część większego założenia, które miało na celu stworzenie dużego kompleksu ogrodowego wokół rezydencji. Obecnym właścicielem i użytkownikiem pałacyku jest Uniwersytet Rzeszowski, gdzie znajduje się katedra informatyki.

Historia

Budynek zaprojektował prawdopodobnie Tylman z Gameren. Rozbudowano go w połowie XVIII w. za czasów Hieronima Augusta Lubomirskiego, kiedy nadwornym architektem był Karol Wiedemann. Pałacyk uzyskał w efekcie modną w tym czasie formę maison de plaisance. W jego otoczeniu znajdował się rozległy ogród z oranżerią, zwierzyńcem i altaną w stylu chińskim. Ostatnim Lubomirskim, który posiadał pałac był Franciszek, który podejmuje decyzje o jego sprzedaży. Od początku wieku XX budynek należy kolejno do rodzin Kostheimów i Nieciów, ci ostatni dzierżawią budynek instytucjom publicznym. Na przełomie roku 1936 i 1937 w budynku utworzono dowództwo 10. Brygady Kawalerii, z ówczesnym płk. Stanisławem Maczkiem.

W 1904 r. został przebudowany, zaś w latach 1981-1985 gruntownie restaurowany. W niszach znajdują się popiersia rodziny Lubomirskich.

Jest siedzibą Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej.

Architektura

Jest to nieduży, trzykondygnacyjny budynek z podpiwniczeniem na rzucie litery H. Pierwotnie możliwe, że jego wysokość była zróżnicowana i główna część była jedynie 1-piętrowa. Piętro dobudowano w późniejszym okresie. Fasada zwrócona jest ku wschodowi. Cała ma długość ok. 26,5 m, zaś część środkowa z wejściem 12,7 m. Każde ze "skrzydeł" ma wymiary 6,8 x 16,8 m. Zarówno ściany boczne jak i przednia i tylna ozdobione są pojedynczymi, centralnie usytuowanymi ryzalitami. Całość ma wysokość ok. 6 m.

W środkowej części fasady widoczne są trzy kolumny okien. Na najniższym poziomie są to okna prostokątne, natomiast miejsce środkowego zajęły koliście zakończone drzwi. Na 1 piętrze szerokość bocznych okien jest taka sama jak tych, na parterze, natomiast wysokość jest 2 razy krótsza, co powoduje, że zyskują one niemal kwadratowy kształt. Nad drzwiami znajduje się niewielkie owalne okno. W skrzydłach znajdują w fasadzie znajduje się 2 pary okien powtarzających kształt okien z centralnej części. Na piętrze brak jest za to okien, występują jedynie nisze z popiersiami członków rodziny Lubomirskich. 2. piętro nad częścią centralna pozbawione jest ozdób, powtarza jedynie rozmieszczenie 3 okien w linii z niższymi. Dach nad skrzydłami zachował początkowy kształt manstardowy z okienkami lucarnes (widocznych na planie Wiedemanna). Całość opiera się na cokole o wysokości 1,6 m. W nim są umieszczone są okna piwnic. Wszystkie narożniki ścian posiadają pilastry. Prostokątne obramowania wykonane są z drzewa dębowego. Całość wieńczy, biegnący wzdłuż wszystkich ścian na wysokości oryginalnego dachu trójdzielny gzyms. Archiwoltę portalu od strony wschodniej zdobią obustronnie potrójne pilastry. Wedle opisu Emanuela Świeykowskiego z 1907 roku, łączący je kapitel składa się z niestarannie wykonanych wolut z głową cheruba pośrodku, obecnie zdobienia te nie zostały zachowane. Nad wejściem znajdował się owalny kartusz herbowy ze stylizowanym L, obecnie pusty. Owalne okienko stanowi integralną część kompozycji.

Ściany boczne analogicznie podzielone były na trzy części środkowym ryzalitem, tym razem zwieńczony trójkątnym szczytem. W środkowej części znajdują się centralnie umieszczone pusta, podłużna nisza na parterze i owalna w kształcie z popiersiem na pierwszym pietrze. Po bokach okna, które zachowywały proporcje otworów okiennych ze ściany frontowej. na 2 pozostałych częściach bocznych rozmieszczono po 1 kolumnie okien (na ścianie południowej 2 okna są ślepe). Dolne nisze posiadają bardzo bogate zdobienia. Ich archiwolty są, podobnie, jak obramowania okienne wykonane z dębiny, jednak te cechuje potrójny ciężki klucz z obustronnymi wolutami. Boczne nisze z popiersiami są również bardziej bogato zdobione względem przednich.

Wnętrze pałacyku nie zachowało praktycznie w ogóle pierwotnego rozkładu, ani zdobień, gdyż nie zdecydowano się na ich odtworzenie, po pożarze z początku ubiegłego wieku. Wiadomo, że w czasach pierwszych właścicieli pałacu zwany on był też teatrzykiem, ze względu na to, że w jego największym, dwukondygnacyjnym pomieszczeniu znajdowała się scena i były odgrywane spektakle dla przybyłych gości. Całość, wraz z niewielkim ogrodem osłonięta jest masywnym ogrodzeniem. Wcześniej na filarach ustawione były bogato zdobione kamienne wazy, które obecnie ustawione są wzdłuż bocznych ścian pałacu. Są one wykonane z kamienia, mają kształt urny, zwieńczonej płomieniem, lub bukietem kwiatów. Najprawdopodobniej, ze względu na ich różnorodny kształt, przed umieszczeniem ich na filarach służyły jako ozdoby ogromnego, francuskiego parku, który rozciągał się przed budynkiem.