Muzeum Papiernictwa

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – placówka muzealna Samorządu Województwa Dolnośląskiego w miejscowości Duszniki-Zdrój, utworzona w 1968 r. w starym XVII-wiecznym młynie papierniczym nad Bystrzycą Dusznicką.

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – placówka muzealna Samorządu Województwa Dolnośląskiego w miejscowości Duszniki-Zdrój, utworzona w 1968 r. w starym XVII-wiecznym młynie papierniczym nad Bystrzycą Dusznicką.

Historia

Młyn papierniczy w Dusznikach to zabytek techniki. Elementami charakterystycznymi dla papierni są dach kryty gontem, zakończony od zachodu barokowym szczytem wolutowym oraz oryginalny pawilon wejściowy w kształcie wieży, a we wnętrzach budynku – polichromia z XVII-XIX stulecia. Obiekt posiada dużą wartość historyczną w skali Polski i jest jednocześnie ciekawą atrakcją turystyczną. 20 września 2011 młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju decyzją Prezydenta RP uzyskał status pomnika historii.

Papiernictwo na Dolnym Śląsku ma bogate, sięgające schyłku średniowiecza, tradycje. Pierwsza papiernia, we Wrocławiu powstała przed 1490 r. W kolejnych wiekach działało około 100 młynów papierniczych, spośród których do dziś przetrwał tylko młyn dusznicki. Tradycje czerpania papieru w Dusznikach sięgają XVI stulecia; pierwsza wzmianka o tutejszej papierni pochodzi z 1562 r., a dotyczy sprzedaży udziałów w czerpalni przez Ambrożego Teppera Mikołajowi Kretschmerowi. Pierwsza papiernia uległa zniszczeniu podczas powodzi w 1601 r. Młyn odbudowano i czerpanie papieru wznowiono w 1605 r. Okres świetności dusznickiej papierni trwał do schyłku XVIII wieku. W XIX stuleciu z powodu rozwoju maszynowej techniki produkcji młyn stopniowo podupadał. Próbą dostosowania się dusznickich papierników do nowych trendów w produkcji było zastosowanie w 1905 r. maszyny papierniczej. Poprawa sytuacji nastąpiła na krótko i już w okresie międzywojennym całkowicie zaniechano produkcji, a papiernię przekazano miastu.

Po drugiej wojnie światowej początkowo brakowało koncepcji wykorzystania niszczejącego młyna papierniczego. Dopiero w latach 60. przeprowadzono poważne remonty i przystąpiono do urządzania w zabytkowym obiekcie Muzeum Papiernictwa, które otwarto dla zwiedzających 26 lipca 1968 r. Po trzech latach wprowadzono pokazową produkcję papieru czerpanego. Czerpalnia prędko stała się atrakcją przyciągającą każdego roku dziesiątki tysięcy turystów. Papiernia ucierpiała w 1998 r. podczas powodzi. Woda podmyła wówczas fundamenty suszarni oraz przyniosła wiele ton mułu i nieczystości. Skutki powodzi usunięto dzięki środkom przekazanym przez rząd polski. Od 1998 r. Muzeum Papiernictwa jest instytucją prowadzoną przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.

W latach 2007-2008 przebudowano w papierni część ciągów komunikacyjnych, przystosowując obiekt do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne. W dawnej suszarni papieru powstała obszerna sala, przystosowana do prezentowania wystaw i organizowania konferencji. W trakcie przebudowy poddano analizie dendrochronologicznej fragmenty belek. Wyniki badań potwierdziły datowanie budynku głównego na 1605 r. Ponadto ustalono że drewno, z którego wzniesiono przyległą do papierni suszarnię, pozyskano w latach 1742-1743 (dotąd sądzono, że suszarnia pochodzi sprzed 1737 r.).

Od 2001 r. muzeum organizuje Święto Papieru – imprezę o charakterze festynu, popularyzującą wiedzę o historii i znaczeniu papieru, druku, introligatorstwa i sztuki współczesnej.

W 2008 roku dusznickie muzeum obchodziło jubileusz 40-lecia działalności. Dla zwiedzających zorganizowano ponad 40 dużych przedsięwzięć (wystaw, festynów, prezentacji).10 października 2008 r. Muzeum Papiernictwa zostało odznaczone przyznanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” za całokształt działań na rzecz rozwoju narodowej kultury, a 30 grudnia 2008 roku instytucji wręczono Dolnośląską Nagrodę Kulturalną SILESIA, przyznaną przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego, za dokonania w szerzeniu kultury oraz promowanie Dolnego Śląska.

Muzeum udostępnia zwiedzającym ekspozycje poświęcone historii papieru, jego roli w rozwoju cywilizacji oraz zastosowaniu w codziennym życiu. Wystawy czasowe prezentowane w dusznickiej papierni poświęcone są m.in. sztuce współczesnej, dziejom techniki oraz historii regionu.

Zbiory muzeum

Kolekcje:

• arkuszy papierów z filigranami z polskich, śląskich i pomorskich czerpalni (XVI-XXI wiek),
• arkuszy papierów barwionych historycznymi technikami (XIX-XX w.),
• zabytkowych aparatów do badania właściwości papieru (XIX-XX w.),
• urządzeń do produkcji papieru czerpanego (formy czerpalne, prasy do odciskania wody),
• maszyn wykorzystywanych w przemyśle papierniczym (pocz. XX w.),
• urządzeń wykorzystywanych w drukarstwie i introligatorstwie (pocz. XX w.),
• historycznych paszportów (XIX-XX w.).

Najcenniejszym eksponatem dusznickiego muzeum jest młyn papierniczy (obecnie siedziba instytucji). Bogato zdobiony obiekt jest jednym z najcenniejszych zabytków techniki, świadczącym o historii tutejszego papiernictwa i bogactwie dusznickich papierników.

Ekspozycja stała

Jest to jedyny zachowany i do dziś działający obiekt tego typu w Polsce i jeden z nielicznych w środkowej Europie. Można tutaj zobaczyć:

• odrestaurowany, kryty gontem budynek papierni – bezcenny w skali świata zabytek techniki,
• pokazową produkcję czerpanego papieru: „holender” do rozdrabniania masy celulozowej, kadzie czerpalne, sita oraz prasy do odciskania itp.,
• ekspozycje przedstawiające rozwój techniki produkcji papieru wzbogacone m.in. arkuszami z filigranami, zabytkowymi sitami, modelami urządzeń papierniczych oraz jedną z największych na świecie kolekcją zabytkowej aparatury do badania właściwości papieru,
• wystawę ilustrującą historię drukarstwa,
• ekspozycję wielkogabarytowych oryginalnych urządzeń papierniczych,
• ogród roślin włóknistych, przydatnych do produkcji papieru.

Można tu własnoręcznie wykonać kartkę papieru:

• dla grup zorganizowanych organizowane są lekcje muzealne,
• turyści indywidualni mogą wziąć udział w warsztatach czerpania papieru.

Można tu kupić:

• papiery akwarelowe, rysunkowe, drukarskie i do pisania do formatu A2,
• papiery artystyczne zdobione kwiatami i ziołami ziemi kłodzkiej,
• składane ręcznie i drukowane tu wizytówki, listowniki i inne wyroby do formatu A3,
• specjalne albumy poezji wydawane w niskich nakładach,
• na specjalne zamówienia czerpane papiery ze specjalnym znakiem wodnym według projektu lub pomysłu klienta.

Muzeum jest również znaczącym ośrodkiem badań nad historią papiernictwa.