Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu

Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu – muzeum gromadzi i prezentuje zwiedzającym polskie ludowe instrumenty muzyczne. Oprócz ludowych instrumentów muzycznych pochodzących z obszaru całej Polski muzeum posiada w zbiorach zabytki związane z historią Szydłowca Siedzibą muzeum jest tutejszy zamek.

Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu – muzeum gromadzi i prezentuje zwiedzającym polskie ludowe instrumenty muzyczne. Oprócz ludowych instrumentów muzycznych pochodzących z obszaru całej Polski muzeum posiada w zbiorach zabytki związane z historią Szydłowca Siedzibą muzeum jest tutejszy zamek.

Historia

Muzeum rozpoczęło oficjalnie swoją działalność 19 maja 1975 jako oddział Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach. Wystawa stała prezentowała polskie instrumenty i kapele ludowe oraz instrumenty z terenu województwa kieleckiego. Muzeum jako placówka specjalistyczna objęło zasięgiem teren całego kraju prezentując aktualny stan polskiego instrumentarium ludowego. Decyzje o powołaniu Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych, jako oddziału Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach podjęło we wrześniu 1968 Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz władze województwa kieleckiego. Na siedzibę muzeum przeznaczono pomieszczenia restaurowanego wówczas zamku w Szydłowcu.

W 1976 muzeum stało się samodzielną placówką specjalistyczną. Międzynarodowa Rada Muzyki Ludowej UNESCO w 1977 uznała muzeum w Szydłowcu za pierwsze w świecie muzeum ludowych instrumentów muzycznych jednego kraju.

Od 1978 muzeum zaczęło nabywać także eksponaty artystyczno-historyczne, obejmujące m.in. materiały pisane, ikonografię, dokumenty, meble, przedmioty codziennego użytku, detale architektoniczne. Muzeum jest organizatorem konkursów na budowę ludowych instrumentów muzycznych. Dotychczas odbyło się cztery edycje konkursu. Są one doskonałą okazją do powiększania kolekcji. Konieczność prezentacji prac twórców biorących udział w konkursie i równoczesne zmniejszenie powierzchni wystawowej spowodowały, że w 1985 zdemontowana została część wystawy stałej – obrazująca kieleckie instrumentarium muzyczne. Umożliwiło to możliwość organizacji wystaw zmiennych na zmniejszonym metrażu wystawienniczym.

W 1999 Muzeum zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów. W ramach administracyjnego podziału kraju muzeum od 1 stycznia 1999 przeszło pod Zarząd Starostwa Powiatu Szydłowieckiego. Z dniem 1 stycznia 2005 Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu zostało przejęte przez Samorząd Województwa Mazowieckiego.

Dyrektorzy muzeum

1. (1968-1992) mgr Danuta Słomińska-Paprocka (kierownik MLIM - Oddziału Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach, od 1976 dyrektor)
2. (1992-2002) mgr Maria Jost-Prześlakowska
3. (2002-2007) dr Stefan Rosiński
4. (2007-2008) mgr Włodzimierz Kurzępa (p. o.)
5. (2008-2011) Jadwiga Podsiadły (p. o.)
6. (od VI 2011) dr Aneta Oborny

Działy

1. Dokumentacji Folkloru i Sztuki Ludowej
2. Historyczno-Artystyczny
3. Ludowych Instrumentów Muzycznych
4. Wystawiennictwa i Edukacji Muzealnej

Zbiory

Muzeum jest specjalistyczną placówką obejmującą swym zasięgiem teren całego kraju. Prezentuje aktualny stan zasobu polskiego instrumentarium ludowego. Gromadzi ludowe instrumenty muzyczne, zajmuje się procesami budowy instrumentów i ich twórcami. Posiada w swoich zbiorach przeszło 2000 eksponatów, wśród nich rzadkie, ciekawe, od dawna nie spotykane w praktyce muzycznej instrumenty: liry korbowe, skrzypice polskie, suki biłgorajskie, oktawki. Najstarszymi obiektami są: złóbcoki (1705), basy kaliskie i mazowieckie (XVIII w.), tarapata (XIX w.), bębny - kotły (XVI/XVII w.), bębenki (XVIII w. i XIX w.). Do najciekawszych należy m.in. największy zbiór harmonii różnych typów, duża kolekcja cymbałów, skrzypiec, instrumentów glinianych, fujarek i piszczałek oraz instrumentów dudowych.

Część instrumentów jest ściśle związana z pewnymi regionami Polski np. dudy podhalańskie, złóbcoki występują tylko w kulturze muzycznej Podhala, mazanki w Wielkopolsce, a skrzypce diabelskie i burczybas na Kaszubach. Na ekspozycji prezentowane są instrumenty grające w polskich kapelach ludowych od początku XVIII wieku. Każdej kapeli towarzyszy nagranie dźwiękowe typowych dla niej utworów. Eksponowane w muzeum instrumenty zbudowane zostały przez budowniczych ludowych, którzy nauczyli się rzemiosła sami, lub odziedziczyli umiejętności po ojcu czy dziadku. Często byli też muzykami i budowali instrumenty na własny użytek (wśród nich Jan Kawulok z Istebnej).

Ekspozycja

Na wystawie stałej zobaczyć można ok. 200 obiektów, od najprostszych - listków czy kory, gwizdków ze słomy lub pióra - do instrumentów o dużym stopniu skomplikowania, wymagających wiedzy i doświadczenia zarówno od budowniczego, jak i grającego - harmonii, dud czy skrzypiec. Ekspozycja stała zatytułowana "Polskie kapele i ludowe instrumenty muzyczne" ukazuje stan polskiego instrumentarium ludowego. Podzielona jest na dwie części. Pierwsza - to podstawowe typy kapel najbardziej charakterystyczne dla polskiej muzyki ludowej: kapela szamotulska, koźlarska z pogranicza Ziemi Zbąszyńskiej i Lubuskiej, kapela rzeszowska, "muzyka" góralska z Podhala i kapela łowicka. Każdej kapeli towarzyszy nagranie dźwiękowe najbardziej dla niej typowych utworów. Drugą część wystawy tworzą instrumenty, popularne niegdyś wśród ludności wiejskiej. Nie wszystkie używane są do dzisiaj. Wiele z nich zastąpiły instrumenty fabryczne czy wielofunkcyjne instrumenty elektroniczne. Niektóre z prezentowanych instrumentów istnieją tylko w przekazie etnograficznym i zbiorach muzealnych. Pokazane są w układzie odpowiadającym koncepcji systematycznego podziału, w którym kryterium jest sposób wytwarzania dźwięku. Zgodnie z tą systematyką dzielą się one na cztery grupy:

1. idiofony /instrumenty samodźwięczne, jak: kołatki, terkotki, dzwonki, trzaskawki, tarapaty, grzechotki, harmonie/;
2. membranofony /instrumenty z brzmiącą membraną, jak: bębenki, burczybasy/
3. chordofony /instrumenty strunowe, jak: skrzypce, basy, mazanki, złóbcoki, cymbały/;
4. aerofony /instrumenty dęte, jak: fujarki, piszczałki, gwizdki, kozły, dudy, trąbki, trombity, bazuny, ligawy/.

Na wystawie można wysłuchać dokumentalnych nagrań prezentowanych instrumentów.