Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy – jedyna w kraju placówka muzealna prezentująca historię dyplomacji i rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie.

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy – jedyna w kraju placówka muzealna prezentująca historię dyplomacji i rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie.

Historia

Początki muzeum wiążą się z decyzją przekazania Polsce archiwalnych zbiorów dyplomatycznych przez mieszkającą w Kanadzie Wandę Poznańską – wdowę po Karolu Poznańskim (1893-1971), konsulu generalnym II RP w Paryżu (1927-1934) i Londynie (1934-1945). Zapewnienie takie uzyskał będący w kontakcie z Poznańską prof. dr hab. Adam Sudoł z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

W październiku 1997 r. do Montrealu pojechała oficjalna delegacja, która wręczyła Wandzie Poznańskiej medal „Za Zasługi dla Miasta Bydgoszczy”. Jednocześnie swoje archiwalia: książki, pamiątki, mundury wojskowe i dyplomatyczne przekazała liczna grupa polskich emigrantów.

W 1998 r. Rada Miasta Bydgoszczy podjęła decyzję o przekazaniu na potrzeby muzeum willi przy ul. Berwińskiego 4, zaś w 23 czerwca tego roku zainaugurowano działalność placówki. Pierwszym dyrektorem został prof. dr hab. Adam Sudoł. Minister Spraw Zagranicznych RP objął działalność muzeum honorowym patronatem i poinformował o nim wszystkie polskie ambasady i placówki konsularne. Zaczęły napływać kolejne dary od Polaków osiadłych w różnych krajach. 2 czerwca 1999 r., po ukończeniu koniecznych prac remontowych, dokonano uroczystego otwarcia stałej siedziby Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego.

Muzeum stanowi samodzielną placówkę badawczą przy Instytucie Historii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy służącą mieszkańcom Bydgoszczy, regionu i kraju oraz Polonii na całym świecie.

Sylwetka Karola i Wandy Poznańskich

Praca w służbie dyplomatycznej i konsularnej Karola Poznańskiego rozpoczęła się w 1920 roku, gdy brał udział w rokowaniach zakończonych podpisaniem traktatu ryskiego 18 marca 1921 r. W latach 1927-1934 był konsulem generalnym II RP w Paryżu, a od 1934 r. w Londynie. Jego oficjalna misja dyplomatyczna zakończyła się 5 lipca 1945 r., kiedy Wielka Brytania i pozostali alianci uznali Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Polsce, co oznaczało jednocześnie cofnięcie uznania dla rządu emigracyjnego w Londynie. Większość polskich dyplomatów wybrała wówczas los emigrantów politycznych.

Wanda z Dmowskich Poznańska urodziła się 23 lipca 1898 r. Starannie wykształcona, znająca języki obce, biegle posługująca się klasyczną stenografią niemiecką, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została zaproszona do pracy w polskim parlamencie. Znała osobiście Józefa Piłsudskiego i wszystkich najważniejszych polityków tamtego okresu. Jako stenografistka, a potem radca, brała udział w ważniejszych wydarzeniach dyplomatycznych. Była m.in. świadkiem rokowań, które zakończyły są podpisaniem traktatu ryskiego. Jako członek polskiej delegacji uczestniczyła w konferencji ekonomicznej w Genui w 1922 r., pełniąc funkcję osobistej sekretarki ministra Gabriela Narutowicza oraz stenografistki polskiej delegacji. Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza przypadł jej w udziale obowiązek pisania stenogramu z przebiegu jednodniowej rozprawy przeciwko zabójcy pierwszego prezydenta II RP.

W 1940 r. przybyła do Kanady na pokładzie okrętu wojennego, po czym w 1944 r. wspólnie z matką i córką powróciła do Wielkiej Brytanii do męża, który trwał nieprzerwanie na stanowisku konsula generalnego II RP. Po 1945 r. Wanda i Karol Poznańscy wyemigrowali do Montrealu w Kanadzie, gdzie spędzili resztę życia.

Wanda Poznańska zmarła 4 czerwca 2003 r., w Montrealu. Zgodnie z jej testamentem została pochowana w Bydgoszczy, gdzie nigdy nie była, ale chciała spocząć wśród ludzi, którzy byli jej życzliwi w jesieni życia.

Ekspozycja

Czołowym zasobem muzeum jest „Archiwum Rodziny Poznańskich”, a w niej oryginalne dokumenty, fotografie, korespondencja służbowa i prywatna, rękopisy i testamenty wybitnych Polaków, kolekcja sztychów Stefana Mrożewskiego (1894-1975) oraz zbiór polskich banknotów z okresu międzywojennego. Wśród zgromadzonych archiwaliów znajdują się również m.in. unikatowe dokumenty należące do Józefa Becka, ostatniego ministra spraw zagranicznych II RP, które przekazał z USA syn dyplomaty Andrzej Beck, a także archiwalia dotyczące dziejów polskiego ruchu ludowego w Stanach Zjednoczonych i Belgii. Muzeum posiada ponadto historyczne mundury, odznaczenia wojskowe oraz medale, a także kolekcję sztandarów i chorągwi.

Po śmierci Wandy Poznańskiej w 2003 r., do muzeum trafiła także spuścizna mebli i obrazów, m.in. dzieła Rembrandta, Wyspiańskiego, Fałata, Boznańskiej, Gersona, Gottlieba, Wyczółkowskiego.

Wystawy

Muzeum organizuje wystawy stałe i czasowe, m.in.:

• „Dzieje dyplomacji polskiej po 1918 r.”,
• „Dzieje uchodźstwa polskiego po 1918 r.”,
• wystawa portretów wybitnych Polaków mieszkających w Anglii,
• „Polacy w historii świata”,
• „55 lat działalności Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju”,
• „Żołnierze wyklęci” – wystawa dokumentalna przedstawiająca losy podziemia antykomunistycznego na ziemiach polskich po 1944 r.,
• „Sowietyzacja i depolonizacja Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej” – wystawa reprodukcji unikatowych fotografii z Archiwum Dokumentacji Filmowej i Fotograficznej w Krasnogorsku k. Moskwy,
• „Walka, pojednanie, przyjaźń. Gnyś i Neubert – piloci września 1939” i inne.

Działalność

W placówce odbywają się konferencje naukowe, spotkania Polonii z młodzieżą, wykłady, olimpiady historyczne. Pracownicy naukowi, doktoranci, studenci, dziennikarze wykorzystują w swej pracy gromadzone tu archiwalia. Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego ścisłe współpracuje ze Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska”, które angażuje się w pomoc Polakom mieszkającym na terenach b. ZSRR oraz z Towarzystwem Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, co owocuje utworzeniem Centrum Badań Regionalnych – Działu Kresów Północno-Wschodnich.

W marcu 2002 r. w muzeum toczyły się obrady Światowej Rady Badań nad Polonią wspieranej przez prof. dr. Edwarda Szczepanika, ostatniego premiera rządu II RP na Uchodźstwie.

Honorowi kustosze Muzeum

• Henri Musielak – Francja
• Dorota Guczalska – USA
• Ryszard Ciskowski – USA
• Feliks Rembiałkowski – USA
• Zuzanna Pankanin – Francja
• Marian Dąbrowski – Wielka Brytania
• Roman Lewicki – Wielka Brytania
• Światowy Związek Bydgoszczan
• Dorota Kempka – Polska
• Lech Różycki – Polska
• Arkadiusz Jawień – Polska
• Margaret Anne Adamson – Australia
• Mariusz Kałdowski – Wielka Brytania
• Waldemar Serocki – Polska
• Jarosław Pijarowski – Polska
• Radosław Sikorski – Polska