Kościół św. Piotra i Pawła

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy - kościół położony w Bydgoszczy przy Placu Wolności, którego patronami są św. Piotr i św. Paweł.

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy - kościół położony w Bydgoszczy przy Placu Wolności, którego patronami są św. Piotr i św. Paweł.

Historia

Kościół zbudowano w latach 1872-1878 według projektu architekta Fryderyka W. Adlera z przeznaczeniem na zbór ewangelicki pod wezwaniem św. Pawła. Pracami budowlanymi kierował miejski radca budowlany Heinrich Grüder. Profilowane cegły i terakotę do wystroju elewacji frontowej sprowadzono z Charlottenburga. Prezbiterium i zakrystię zdobiły witraże ufundowane przez cesarza Wilhelma I wykonane przez Cesarski Instytut Witrażowy w Berlinie. Kościół otrzymał również gazowe ogrzewanie podłogowe oraz oświetlenie składające się z ok. 200 lamp gazowych. Świątynia otrzymała organy, wyprodukowane w znanej firmie Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą.

Do 1945 był on miejscem liturgii obrządku ewangelicko-augsburskiego. 3 września 1939 podczas bydgoskiej „Krwawej Niedzieli” z jego wieży strzelali dywersanci niemieccy do wycofujących się oddziałów Wojska Polskiego. Kościół został poważnie uszkodzony w okresie działań wojennych, zarówno w 1939, w czasie niemieckiej dywersji, jak i w 1945 w okresie wyzwalania miasta.

Dnia 2 lutego 1945 nastąpiło przejęcie kościoła przez kościół katolicki i jego poświęcenie przez ks. Jana Konopczyńskiego (dzień święta Ofiarowania Pańskiego (Matki Bożej Gromnicznej). Służył on wtedy jako kościół pomocniczo - szkolny i był administrowany przez parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa. Dekretem z 24 sierpnia 1946 podpisanym przez kard. Augusta Hlonda została erygowana, a z dniem 1 października rozpoczęła działalność parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.

W czasach stalinizmu niewiele brakowało, aby świątynia został rozebrana, podobnie jak Teatr Miejski. Pretekstem dla władz było uszkodzenie wskutek działań wojennych w roku 1945. Pociski artyleryjskie przebiły strop u fasady kościoła, zdemolowały organy oraz naruszyły wieżę. Tymczasowa Rada Miejska Bydgoszczy 19 kwietnia 1945 podjęła uchwałę o likwidacji obiektu i jego zburzeniu. Wobec stanowczego sprzeciwu społecznego, władza miejska zasugerowała przekazanie świątyni dla potrzeb Kościoła Garnizonowego, co ułatwiłoby zamiar (w uzgodnieniu z władzami wojskowymi) jej zburzenia. Dopiero w czerwcu 1947 zamiaru zaniechano, bowiem udało się ujawnić tajny plan, że na miejscu wyburzonego kościoła miał stanąć pomnik Józefa Stalina. W rzeczywistości do rozbiórki nie doszło dzięki zdecydowanej postawie parafian, proboszcza Stanisława Wiśniewskiego oraz pełnemu poparciu hierarchii kościelnej. Całkowity remont organów, naprawa okien i uszkodzonych witraży oraz okaleczeń ścian nastąpiły w październiku 1947 dzięki zbiórkom pieniężnym.

Przystosowanie wnętrza kościoła dla potrzeb parafialnych nastąpiło w latach 1949-1957, a uzupełnienie wyposażenia w latach 1966-1967. Wielki ołtarz wykonano wg projektu artysty rzeźbiarza Sylwestra Fryski. Umieszczono w nim „Madonnę Niepokalanego Poczęcia NMP” pędzla M. A. Piotrowskiego z ok. 1854, który pochodzi z dawnego kościoła pojezuickiego zburzonego przez hitlerowców w 1940. W 1957 kościół otrzymał bogatą polichromię, a w 1966 umieszczno w ołtarzu ofiarnym obraz „Wieczerzy Pańskiej” oraz figury św. Piotra i Pawła, dzieła artystów rzeźbiarzy Mikulskiego i Mrówczyńskiego. W latach 90. XX w. przeprowadzono remont generalny wieży oraz umieszczono w niej witraże.

Architektura

Kościół zbudowany został zewnętrznie w stylu eklektycznego neogotyku z elementami romanizującymi, natomiast wyposażenie wnętrza jest neobarokowe. Jest najbardziej złożoną architektonicznie świątynią neośredniowieczną w Bydgoszczy. Obiekt założono na planie krzyża łacińskiego, z rozbudowaną częścią wschodnią i wysoką wieżą od zachodu. Korpus świątyni jest jednonawowy z transeptem, o ramionach zamkniętych trójbocznie, z analogicznie zamkniętym prezbiterium. Wnętrze świątyni mieści 2500 osób.

Charakterystyczną cechą architektoniczną kościoła jest kopuła na ośmiobocznym tamburze. Wieża zwieńczona iglicą z portalem klasycyzująco-neoromańskim (iglicą z krzyżem na kuli). Na wieży umieszczono trzy dzwony, z których do dziś zachował się jeden, odlany w 1876 roku. Kościół jest oszkarpowany, elewacje zdobione są ceglanymi fryzami i gzymsami, a otwory okienne zamknięte półkoliście. W przyziemiu wieży znajduje się kruchta z bogato zdobionym, uskokowym portalem. W ramionach transeptu i zachodnim przęśle nawy znajduje się rozległy chór.

Wewnątrz świątyni znajdują się sklepienia krzyżowo-żebrowe, a na skrzyżowaniu nawy i transeptu kopulaste. Na łuku tęczowym zachowany napis Siehe, ich bin bei Euch alle tage bis an der Welt Ende Mat. (pol. Będę z Wami przez wszystkie dni aż do skończenia świata. Mt). Warto zwrócić uwagę na wysokiej klasy ceramiczne detale elewacji, co dotyczy generalnie pruskich reprezentacyjnych budynków sakralnych i municypalnych wzniesionych w Bydgoszczy w II połowie XIX i na początku XX wieku.

Wyposażenie

Ołtarz

W neobarokowym ołtarzu głównym znajdują się:

• obraz Najświętszej Marii Panny z 1854 r. autorstwa miejscowego malarza Maksymiliana Piotrowskiego
• rzeźby śś. Piotra i Pawła.

Ołtarz ten został wyrzeźbiony w 1957 roku przez bydgoskiego rzeźbiarza Sylwestra Fryskę.

Organy

W kościele mieszczą się 42-głosowe organy zbudowane przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą w 1877 r. 16 października 2007 r. instrument wraz z całym wyposażeniem kościoła został wpisany do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego.

Polichromie

W świątyni znajduje się bogato zdobiona polichromia wykonana w 1957 r. przez artystów malarzy Władysława Drapiewskiego z Pelplina i Leona Drapniewskiego z Poznania.