Kościół św. Jacka

Kościół św. Jacka (oo. dominikanów) – kościół na Nowym Mieście w Warszawie w dzielnicy Śródmieście przy ul. Freta 8/10. Jest częścią zespołu klasztornego dominikanów. Według kościelnego podziału administracyjnego przynależy do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (ul. Przyrynek 2).

Kościół św. Jacka (oo. dominikanów) – kościół na Nowym Mieście w Warszawie w dzielnicy Śródmieście przy ul. Freta 8/10. Jest częścią zespołu klasztornego dominikanów. Według kościelnego podziału administracyjnego przynależy do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (ul. Przyrynek 2).

Historia

Zbudowany został w latach 1603-1639 z fundacji mieszczan warszawskich w stylu barokowym z elementami postgotyku. Projekt jest prawdopodobnie Giovanni Battista Trevano, a budowniczym był murator Jan Włoch.

W 1603 r podczas kapituły prowincjalnej w Poznaniu oo. dominikanie postanowili zbudować kościół i klasztor w Warszawie. Wykonanie zadania zlecono o. Abrahamowi Bzowskiemu a ten jadąc do stolicy, w Łowiczu, kupił od ks. Wincentego Oczki – dr medycyny i jego brata Szymona zabudowania z podwórzem i ogrodem owocowym na Nowem-Mieście w Warszawie od uliczki Zatylnej położonych. Oczkowie w dwóch ratach dwa tysiące złp. dostali . Chcąc zakupioną posiadłość poszerzyć do ul. Freta zakupił także od Szymona Wituńskiego – pisarza miejskiego, dom nazywany Kukiełczyńskim z przyległościami i trzy inne domy (od F. Główki i A. Grudzkiej). Biskup poznański Wawrzyniec Goślicki 4 sierpnia 1603 r wydał pozwolenie na budowę kościoła i klasztoru, zaś król (Zygmunt III Waza) zwolnił dominikanów od ciężarów publicznych. O. Bzowski zbudował drewniane: kaplicę, dom i dzwonnicę. Nabożeństwa odbywały się, na przenośnym ołtarzu, od 8 listopada 1603 r. Cytowany w przypisach J. Bartoszewicz tak opisuje pierwsze nabożeństwa:

Na gruncie podarowanym przez Macieja Prackiego (nad Wisłą) dominikanie uruchomili cegielnię, która nie tylko wytwarzała materiał na własne potrzeby ale także przynosiła dochody. Kierował cegielnią mularz Jan Włoch, który plany kościoła wziął ze św. Jana i rzecz posuwał tak prędko, że już 22 września (1605) mógł położyć Goślicki kamień węgielny na kościół. Prace przy budowie postępowały bardzo szybko i o. Bzowski pierwszą mszę w nowym kościele odprawił 22 października 1606 r. W tym czasie przywieziono do Warszawy relikwie św. Jacka. O. Bzowskiego, który był dwukrotnie przeorem klasztoru ( 1606-1607 i 1609-1610), powinno się uznawać za jego założyciela. Fundatorem ołtarza św. Jacka był Wojciech Baryczka – kuchmistrz królewski.

Budowa kościoła zakończona została w 1638 r, choć kościół i klasztor wymagały jeszcze wielu prac wykończeniowych. Przeor Jacek Baryczka zaczął budować klasztor murowany w kształcie litery „Z”, w czym pomagała cała rodzina Baryczków. Zasługą O. Baryczki (czterokrotnie był wybierany na stanowisko przeora) jest także utworzenie studium formale (na jego cześć nazywane Baricianum), które zatrudniało w owym czasie dwóch profesorów teologii i jednego filozofii oraz dokończenie budowy kościoła i klasztoru (1647 r). Szkołę tę podniesiono w 1700 r do rangi studium generale i zrównano w przywilejach z uniwersytetem krakowskim. Pierwszym jego rejensem (rektorem) był o. Albert Siekielewicz a bakałarzem ks. Jan Alan Bardziński – tłumacz Lukana.

Kościół poświecił biskup poznański Wojciech Tolibowski 26 czerwca 1661 r.

Dwukrotnie (1662 i 1677) z powodu epidemii cholery kościół i klasztor opustoszały, w tym drugim przypadku prawie na dwa lata.

Dwaj dominikanie, którzy byli przeorami w klasztorze zostali biskupami: Stefan Antoni Mdzewski (12 marca 1690) został sufraganem łuckim a potem gnieźnieńskim i Jan Damascen Lubieniecki (7 czerwca 1710) został biskupem bakowskim.

W czasie potopu szwedzkiego 8 września 1655 r w wielkim refektarzu klasztoru odbyły się rokowania pomiędzy wysłannikami Karola Gustawa a magistratem Warszawy w sprawie poddania miasta. Szwedzi zajęli klasztor na kwatery. Podanie głosi, że żołnierz szwedzki strzelił z pistoletu do obrazu Najświętszej Panny Łaskawej (poświęconego przez nuncjusza apostolskiego de Torres w lutym 1651 r), kula odbiła się od obrazu i śmiertelnie ugodziła świętokradcę. Szwedzi okupowali klasztor do 1 lipca 1656 r. pozostawiając po sobie ogromne zniszczenia. Przed drugim wejściem wojsk szwedzkich do Warszawy (podczas III wojny północnej w 1702 r) zakonnicy zdążyli wywieźć do Gdańska wszystkie cenne przedmioty, które powróciły do Warszawy dopiero w 1713 r.

W 1944 kościół został zburzony przez Niemców i odbudowany w latach 1947-1959 pod nadzorem Haliny Smólskiej w szacie wczesnobarokowej (zburzono wówczas ocalałą w wojnie neogotycką galerię fasady świątyni).

Wyposażenie

Z dawnego bogatego wyposażenia zachowały się m.in.:

• kaplica Kotowskich z lat 1691-1694, projektu Tylmana van Gameren, zrealizowany przez Józefa Szymona Bellottiego, odrestaurowaną w czasie odbudowy. Po odbudowie kościoła, w kaplicy Kotowskich umieszczono łaskami słynący obraz Matki Bożej Różańcowej przywieziony z Czortkowa na Kresach Wschodnich.
• Rzeźba Ecce Homo z kościoła Dominikanów we Lwowie autorstwa Antoniego Osińskiego (w kaplicy Kotowskich)
• Nagrobek Katarzyny z Kosińskich Ossolińskiej z 1607
• Nagrobek Anny z Dobrzykowskich Tarnowskiej z 1616
• Epitafium Reginy Sroczyńskiej z 1689
• Epitafium w języku staroormiańskim małżonków Jakuba (zm. 1683) i Marianny (zm. 1671) Minasowiczów wykonane z brązu (koniec XVII wieku)

Horribile dictu (strach powiedzieć)

Kronikarz odnotowuje (tekst z niewielkimi skrótami, pisownia oryginalna):

(niektóre osoby wymienione w cytowanym tekście: wojewoda płocki, starosta warszawski Krasiński, kardynał Radziejowski, biskup kijowski Święcicki, książę Radziwiłł, biskup płocki Załuski, kasztelan łęczycki Towiański i Aleksander Czamer)

Współczesna działalność

Przy klasztorze powstały duszpasterstwa, grupy i społeczne ośrodki:

• Duszpasterstwo Akademickie
  • W stronę Słowa
  • Dyskusyjny Klub Filmowy
  • Twarzą w twarz
• Duszpasterstwo PostAkademickie
• Duszpasterstwo Rodzin
  • Duszpasterstwo Małżeństw
  • Duszpasterstwo Związków Niesakramentalnych
• Bractwo Różańcowe
• Wspólnota Adonai (Odnowa w Duchu Świętym)
• Trzeci Zakon Świętego Dominika
• Dominikańska Szkoła Wiary
• Fundacja "Sto pociech"
• Dominikański Ośrodek Rodziny
  • Poradnia Rodzinna
• Kurs przedmałżeński
• Refleksje na Biblią
• "Pracownia Dialogu" Specjalistyczna Poradnia Psychologiczna
• Areopag
• Zespół wokalny Mirabilia Musica

W każdą niedzielę w kościele św. Jacka odbywa się także "Ostatnia msza w mieście", nazywana tak ze względu na to, iż jest najpóźniej odprawianą niedzielną mszą w całej Warszawie. Rozpoczyna się o godz. 21:30.