Kościół Najświętszej Marii Panny

Kościół Najświętszej Marii Panny (in summo) w Poznaniu – gotycki kościół na Ostrowie Tumskim wraz z resztkami wczesnopiastowskiego palatium.

Kościół Najświętszej Marii Panny (in summo) w Poznaniu – gotycki kościół na Ostrowie Tumskim wraz z resztkami wczesnopiastowskiego palatium.

Historia kościoła i palatium

W dzisiejszym kształcie powstał w połowie XV wieku, jednak jego historia rozpoczyna się około 965 roku, gdy po przybyciu Dobrawy wzniesiono na Ostrowie Tumskim kaplicę zamkową. W dokumentach kościół NMP pod swoim dzisiejszym wezwaniem pojawia się po raz pierwszy w 1247.

Według najnowszych badań prawdopodobnie pod prezbiterium znajdują się fundamenty rotundy pełniącej funkcję kaplicy, pewnym jest natomiast istnienie pod kościołem resztek palatium przypisywanego Mieszkowi I, które było największym ówczesnym budynkiem świeckim na ziemiach polskich. Obecnie prace archeologiczne prowadzone są przed kościołem (ostatnio odkryto przewróconą ścianę przedromańską kojarzoną z kaplicą Dobrawy); wewnątrz natomiast badania wstrzymano do momentu uzyskania funduszy pozwalających na zabezpieczenie gotyckiej świątyni.

Pomimo że podczas II wojny światowej znajdował się na linii ostrzału, kościół ocalał.

Opis

Dzisiejszy kościół powstawał w kilku fazach. Ściany, które pierwotnie miały pełnić jedynie funkcję prezbiterium znacznie większej świątyni, wzniesiono ze środków poznańskiej kapituły w latach 1431–1448. Pracami kierował Hanusz Prus z Poznania, który kontynuował szkołę Heinricha Brunsberga. W wyniku braku środków postanowiono przerwać budowę i w 1445 Jan Lorek z Kościana dobudował szczyt i dach, a w latach 1447–1448 Mikołaj z Poznania wraz z synem wykonali sklepienia.

Całość budowli wykonano z czerwonej cegły przetykanej cegłą glazurowaną. Szczyt wypełniają biało otynkowane blendy, a wieńczy go sygnaturka oraz sterczyny z kwiatonami. Skarpy są włączone w ściany, a na zewnątrz sygnalizują je lizeny. Pomiędzy nimi znajdują się olbrzymie, ostrołukowe okna zaślepione od strony północnej.

Halowa konstrukcja podzielona jest na trzy nawy, prezbiterium i ambit. Przykrywa ją sklepienie gwiaździste. Wnętrze pokrywają polichromie namalowane w latach 1954–1955 przez Wacława Taranczewskiego. Stworzył on też poliptyk wzorowany na gotyckim, a rok później zaprojektował witraże. Na ścianach znajdują się cenne drewniane rzeźby z XV wieku. Przed kościołem znajduje się kolumna z figurą Matki Boskiej Niepokalanej z 1886 roku.