Filharmonia Krakowska

Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie – najważniejsza i jedna z największych sal koncertowych Krakowa. Znajduje się w gmachu przy ul. Zwierzynieckiej 1. Koncert inauguracyjny odbył się 3 lutego 1945 roku.

Od października 2012 roku Bogdan Tosza pełni funkcję Dyrektora Naczelnego Filharmonii.

Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie – najważniejsza i jedna z największych sal koncertowych Krakowa. Znajduje się w gmachu przy ul. Zwierzynieckiej 1. Koncert inauguracyjny odbył się 3 lutego 1945 roku.

Od października 2012 roku Bogdan Tosza pełni funkcję Dyrektora Naczelnego Filharmonii.

Historia

Pierwsza zawodowa krakowska Orkiestra Symfoniczna powstała w 1909 roku pod kierownictwem Feliksa Nowowiejskiego. Działała z przerwą wojenną (1914-1918) aż do września 1939 roku. W okresie trzydziestoletniego istnienia działała pod auspicjami Związku Zawodowego Muzyków Polskich w Krakowie.

Po wojnie, w roku 1919 związek reaktywowano. Powstał też 80-osobowy zespół, który, jako Orkiestra Symfoniczna, zapoczątkował swą działalność w dniu 18 maja 1919 roku występem dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Stanisława Moniuszki. W okresie tym orkiestra koncertowała pod batutą takich mistrzów jak: Zdzisław Górzyński, Bolesław Wallek-Walewski, Piotr Stermich-Valcrociata, Adam Dołżycki czy Walerian Bierdiajew. W repertuarze orkiestry znalazły się przede wszystkim utwory symfoniczne, ale również wykonywano dzieła oratoryjne, a także koncerty instrumentalne.

W 1937 roku Zarząd Towarzystwa Muzycznego utworzył samodzielną sekcję o nazwie Filharmonia Krakowska. Następnie inicjatywę przejęło Krakowskie Biuro Koncertowe Eugeniusza Bujańskiego, prowadzące zawodowy impresariat muzyczny i organizujące koncerty na własny rachunek. Orkiestrze nadano nazwę Krakowska Orkiestra Symfoniczna. Koncerty odbywały się aż do wybuchu II wojny światowej. Ostatni występ miał miejsce 21 maja 1939 roku pod dyrekcją Bronisława Wolfstala. Wykonano wówczas V symfonię Ludwiga van Beethovena i Koncert skrzypcowy Emila Młynarskiego (solistka: Irena Dubiska).

W okresie okupacji, na rozkaz Generalnego Gubernatora Hansa Franka, w lipcu 1940 roku powstała orkiestra pod nazwą Filharmonia Generalnego Gubernatorstwa. Składała się ona głównie z polskich muzyków zawodowych. Jedynym Niemcem w zespole był koncertmistrz Fritz Sonnleitner. Orkiestrą dyrygował Hans Rohr, a II. dyrygentem był Rudolf Erb. Po nagłej śmierci Rohra stanowisko dyrygenta w roku 1942 otrzymał Rudolf Hindemith (brat kompozytora Paula Hindemitha), a w 1944 roku Hans Swarowsky. W ówczesnych warunkach orkiestra stanowiła pewnego rodzaju oazę dla muzyków w niej grających. Dzięki legitymacjom muzycy unikali wywózek na roboty do Niemiec i transportów do Oświęcimia. Ten niewątpliwy immunitet był zasługą Rohra, dla którego muzyka i muzycy stanowiły największą wartość. Repertuar tamtych czasów obejmował głównie muzykę kompozytorów austriackich i niemieckich, a od roku 1942, po zniesieniu zakazu wykonywania utworów kompozytorów polskich, grano też muzykę narodową. Paradoksalnie, mimo tak trudnych warunków pracy i "życia pod presją" okupanta, orkiestra ta była jedną z najlepszych orkiestr europejskich w tym czasie jako "zespół znakomity o imponującej zdolności ekspresyjnej i spoistości".

Obecna Filharmonia

Po II wojnie światowej Filharmonia Krakowska powstała jako pierwsza w Polsce. Koncert inauguracyjny Orkiestry Filharmonii im. Karola Szymanowskiego odbył się 3 lutego 1945 roku. Wkrótce w Filharmonii Krakowskiej utworzony został Chór Mieszany, a w dalszej kolejności także Chór Chłopięcy. Dysponując tak rozbudowanym aparatem wykonawczym, specyfiką repertuaru Filharmonii Krakowskiej stały się oratoria, regularnie prezentowane w kościołach Krakowa oraz w programach licznych światowych festiwali muzyki sakralnej. Jako ambasador kultury polskiej za granicą, Filharmonia Krakowska zasłużyła się szczególnie, wykonując dzieła Karola Szymanowskiego - swego patrona od 1962 roku i Krzysztofa Pendereckiego - swego honorowego dyrektora artystycznego.

Zespół Filharmonii Krakowskiej koncertował niemal we wszystkich krajach europejskich, a także w Iranie, Japonii, Kanadzie, Korei Południowej, Libanie, Turcji i Stanach Zjednoczonych.

Filharmonia im. Karola Szymanowskiego, obok cotygodniowych koncertów symfonicznych, organizuje imprezy w historycznych obiektach krakowskich, takich jak Zamek Królewski na Wawelu czy Uniwersytet Jagielloński, recitale organowe ("Dni Muzyki Organowej"), recitale mistrzowskie oraz koncerty umuzykalniające dla młodzieży (cykl "Musica - ars amanda") i dzieci.

Architektura

Budynek, projektu Józefa Pokutyńskiego został ukończony w roku 1931, pełnił funkcję Domu Katolickiego. Inicjatorem jego budowy był kardynał książę Adam Sapieha. Projektant wzorował się na budynku "Maison du Peuple" w Brukseli , zaprojektowanego w 1897 roku przez Victora Hortę. Wystrój budynku i sali koncertowej ma charakter neobarokowy w odróżnieniu od pozostałych pomieszczeń utrzymanych w stylistyce modernizmu. Budynek został zaprojektowany na wzór litery L. Fasadę budynku wieńczy kartusz z herbem krakowskiej Kurii Metropolitalnej - "Trzy Korony". Budynek jest własnością Kurii. Użytkowany przez Filharmonię od 1945 roku. Miasto Kraków planuje budowę nowego gmachu na siedzibę Filharmonii.

Powierzchnia użytkowa gmachu wynosi 4550 m², a kubatura 24 000 m³.

Sala koncertowa

Sala koncertowa Filharmonii posiada 693 miejsca siedzące (parter, balkon, loże) i jest jedną z największych sal koncertowych Krakowa. Utrzymana w estetyce lat trzydziestych z charakterystycznymi elementami wystroju - złoconymi kolumnami i stylowymi kasetonami sufitowymi. Scena o powierzchni 180 m² mieści ponad 200 muzyków.

Oprócz sali koncertowej Filharmonia dysponuje także dwiema salami przeznaczonymi do muzykowania kameralnego (Sala Złota, Sala Błękitna - w której 15 października 1938 roku debiutował jako poeta Karol Wojtyła).

Organy

Głównym elementem wystroju sali koncertowej - a zarazem najokazalszym instrumentem Filharmonii - są nowe organy renomowanej i uznanej w świecie firmy Johannes Klais Orgelbau z Bonn, wybudowane w 1996 roku (w miejsce spalonych w pożarze budynku w grudniu 1991 roku organów firmy Alexander Schuke Orgelbau z Poczdamu). Instrument posiada 50 głosów rozmieszczonych w czterech sekcjach brzmieniowych: Hauptwerk (13), Positiv (11), Schwellwerk (15) i Pedal (11). Wyposażony jest mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.

Dyrektorzy Naczelni

Dyrektorzy Naczelni Filharmonii Krakowskiej (chronologicznie):

• Jacek Berwaldt (- luty 2009) p.o. Dyrektora Naczelnego
• Paweł Przytocki (marzec 2009 - wrzesień 2012) Dyrektor Naczelny i Artystyczny
• Bogdan Tosza (październik 2012 - obecnie)

Dyrektorzy Artystyczni

Dyrektorzy Artystyczni Filharmonii Krakowskiej (chronologicznie):

• Paweł Przytocki (marzec 2009 - wrzesień 2012)
• Wakat (październik 2012 - obecnie)