Kościół Bożego Ciała
Pelplin
0.1km
Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Czytaj dalej
Katedra Wniebowzięcia NMP w Pelplinie – gotycki kościół, pierwotnie świątynia klasztoru Cystersów, od 1824 siedziba miejscowego biskupa. Z dawnego zespołu klasztornego zachowała się katedra oraz część zabudowań zakonnych skupionych wokół czworobocznego wirydarzu. Katedra jest jedną z największych świątyń gotyku ceglanego w Polsce (swego czasu druga w Polsce po kościele mariackim w Gdańsku). Posiada bogaty wystrój z XV-XVIII wieku, m.in. monumentalny, 25-metrowy ołtarz główny, liczne ołtarze boczne, zespół stalli, ambonę, organy boczne. HistoriaDawny zespół klasztorny w którego główną częścią jest katedra jest rdzeniem obecnego miasta Pelplina. W 1258 książę Mszczuj II sprowadził z Doberanu Cystersów do pobliskich Pogódek, a następnie w 1276 konwent został przeniesiony do Pelplina. Pierwotny niewielki kompleks budynków zastąpiono w XIV wieku obecnym, monumentalnym założeniem. Budowa opactwa rozpoczęła się w II ćwierci XIV wieku, trwała do około 1400 roku. Oprócz zabudowań skupionych wokół wirydarza w części zachodniej kompleksu wzniesiono zabudowania gospodarcze z browarem, w części wschodniej wzniesiono niewielki kościół Bożego Ciała. W XVII i XVIII nastąpiła gruntowna barokizacja świątyni; otrzymała bogaty wystrój m.in. ołtarze, organy i ambonę. W 1823 miała miejsce kasata zakonu, a rok późnej ustanowiono diecezję pelplińską. Cały zespół został gruntownie odnowiony i regotycyzowany w latach 1894-1899. Opaci pelplińscyW PogódkachW PelplinieWolno obieraniWybierani kandydaci królaArchitektura katedryZbudowana z cegły katedra jest trójnawową bazyliką na planie krzyża łacińskiego, z pięcioprzęsłowym korpusem nawowym, dwuprzęsłowym transeptem i czteroprzęsłowym, zamkniętym prostokątnie prezbiterium, które flankują nawy boczne. Ustawienie ołtarza głównego pomiędzy drugą od wschodu parą filarów tworzy iluzję ambitu. Transept ma układ halowy, składa się z dwóch naw; architektura ramion transeptu jest odmienna od reszty kościoła, za sprawą sieciowych sklepień; pozostałe części świątyni nakryte są sklepieniem gwiaździstym (sześcioramiennym w nawie głównej i prezbiterium, czteroramiennym w nawach bocznych). Sklepienia wspierają ośmioboczne w planie filary międzynawowe, które na wysokości ścian nawy głównej są częściowo wtopione w lico i tworzą ostrołukowe arkady. Strefa okien umieszczona jest wysoko ponad gzymsem; ponad którym ściany poszczególnych przęseł, przybierają ostrołukową formę. Częściowo zachowały się ceramiczne wsporniki sklepienne o motywach antropomorficznych (główki, popiersia, figurki atlantów) i zoomorficznych. Na zewnątrz ściany są oszkarpowane, zachowały częściowo dekorację zendrówkową. Ściany wieńczą fryzy arkadkowe i fryzy z motywem czteroliścia. Ściany frontowe transeptu, oraz elewacji zachodniej i wschodniej (które mają wielkie, ostrołukowe okna na osi) są zwieńczone bogato zdobionymi szczytami schodkowymi; do ścian elewacji wschodniej i zachodniej przylegają niskie ośmioboczne wieże schodkowe, flankujące elewacje nawy głównej. Na skrzyżowaniu naw późnobarokowa wieżyczka na sygnaturkę. PortaleDo katedry prowadzą trzy wejścia, od strony zachodniej, północnej i południowej (od strony krużganków). Ostatnie dwa zachowały gotyckie portale. Portal południowy zachował część dekoracji rzeźbiarskiej z motywami roślinnymi w ościeżach i archiwoltach. Datowany na przełom XIV i XV wieku portal północnego ramienia transeptu charakteryzuje się bogatą dekoracją figuralną wykonaną ze sztucznego kamienia, którą tworzą półpostacie proroków w strefie kapitelowej, aniołki i święci w archiwoltach i głowa Chrystusa w kluczu arkady. Tympanon z przedstaweniem Maiestas Domini neogotycki z 1898. Wnętrze i jego wystrójOłtarzeW katedrze znajdują się 23 ołtarze rozmieszczone przy filarach międzynawowych oraz w nawach bocznych. Dwadzieścia z nich pochodzi z XVII i XVIII w., dwa są neogotyckie, jeden (posoborowy) powstał w 1971 r. Dziewiętnaście wykonano z drewna, dwa z marmuru i dwa ze stiuku. Wszystkie skonstruowane są w sposób klasyczny: na mensie spoczywa predella, na niej nastawa i zwieńczenie.
Ołtarz głównyOłtarz główny, z 1623-24 ufundowany przez opata Leonarda II, tworzy sięgająca wysokości sklepień wielokondygnacyjna nawiązująca do form architektonicznych nastawa w stylu wczesnego baroku. Podzielony jest na pięć osi, z szerszą środkową, zwieńczony jest trzema ozdobnymi szczytami. Zdobi ją bogata dekoracja rzeźbiarska i malarska z obrazami pędzla Hermana Hana; Koronacją Marii (z 1623) i Wizją świętego Bernarda. W dolnej strefie znajdują się repozytoria na relikwie. W osiach bocznych nisze w których umieszczono rzeźby. Dekoracją rzeźbiarską tworzą figury apostołów i patronów Cystersów oraz liczne aniołki. Ponad Koronacją Marii w okrągłym kartuszu umieszczone zostało imię Boże w formie hebrajskiego tetragramu JHWH. Na szczytach figury Chrystusa Zmartwychwstałego w asyście aniołów z narzędziami Męki Pańskiej. Malarstwo ołtarzoweW ołtarzach zachowały się cenne dzieła malarstwa głównych przedstawicieli baroku gdańskiego i pomorskiego:
StalleW katedrze zachował się zespół późnogotyckich stalli z bogatą dekoracją snycerską – maswerkową, ornamentalną, roślinną i figuralną. Wykonane zostały w XV w. Zespół późnogotycki tworzą dwie pary stalli chórowych, tron celebransa, stalla przeora i stalla opacka. W korpusie nawowym znajduja się stalle manierystyczne z XVII wieku. Pozostałe dziełaPrzy filarze w narożniku nawy głównej i transeptu (od strony południowej) znajduje się barokowa ambona, której podstawa przedstawiająca Samsona rozdzierajacego paszczę lwa (będącego herbem rodowym Błędzkich) została w 1682 roku ufundowana przez rodzinę Błędzkich herbu Samson-Watta (ambona jest dziełem snycerza gniewskiego Mateusza Schollera). Dalej, na emporze organowej w południowym ramieniu transeptu, umieszczono monumentalny prospekt organowy z 1678-70, również dzieło Schollera. Instrument jest dziełem gdańskiego organomistrza Jana Jerzego Wulffa. W tej części światyni znajdują się ponadto: epitafium wojewody Jana Kosa (+1622) oraz obrazy m.in. portrety książąt Sambora I i Mszczuja II oraz Darowanie Pogódek Cystersom przez Sambora II pędzla Andrzeja Stecha. Dawne zabudowania klasztornePrzylegający od strony południowej zespół zabudowań klasztornych jest zintegrowany krużgankiem otaczającym czworoboczny wirydarz. Skrzydło wschodnie krużganków (najstarsze) nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym pozostałe sklepieniem gwiaździstym. Zachowały się częściowo wsporniki kamienne i ceramiczne o motywach roślinnych i figuralnych. Z gotyckiego malarstwa ściennego zachowało się malowidło w południowym ramieniu krużganków przedstawiające Grupę Ukrzyżowania z postaciami proroków Izajasza i Jeremiasza oraz opata i mnicha, w niższej strefie scena Obmycia nóg apostołów, datowane na XIV wiek, przemalowane w XIX wieku, w latach 90-tych XX wieku konserwowane. W krużgankach zachowały się manierystyczne ławy z ozdobnymi zapleckami z 1609 r. W górnej strefie ścian zawieszono ostrołukowe obrazy, z których 17 są dziełami Andrzeja Stecha i jego warsztatu, powstałe w latach 1689-96. Do skrzydła wschodniego przylega kapitularz nakryty gotyckim sklepieniem wspartym na trzech filarach. Sklepienie to charakteryzuje się gwiaździstym układem w części środkowej, w skrajnych zastosowano układ trójdzielny. Kapitularz poprzedza sień, którą zdobi portal oraz wsporniki sklepienne z maskami. Na osi portalu sieni w obrębie kapitularza, na wprost wejścia do refektarza, znajduje się gotyckie lawatorium (za czasów cystersów pomieszczenie ze studnią) na planie sześcioboku, zrekonstruowane w 1899 r. na odkrytych funadamentach, które po odbudowie służyło przez jakiś czas jako kaplica pogrzebowa. Obok kapitularza miesci się wolno stojący XIII-wieczny budynek oratorium. Zabudowania wielokrotnie przebudowywano w XIX wieku na potrzeby Collegium Marianum utworzonego w 1836, które było jedyną w zaborze pruskim polską szkołą średnią. Obecnie w budynkach klasztornych mieści się m.in. Wyższe Seminarium Duchowne. Malowidła w krużgankach
|
Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - to miejsce nie posiada jeszcze przewodnika. Jeśli znasz to miejsce, to tutaj możesz napisać przewodnik.
Nazwa oficjalna:
Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie
- Zaloguj się albo zarejestruj aby dodać komentarz
- 1249 odsłon
